II Konferencja Naukowo-Szkoleniowa
Prowadzenie opieki farmaceutycznej
26-27 maja 2011, Hucisko

Abstrakty

Komunikaty ustne

Rola opieki farmaceutycznej w poprawie przestrzegania zaleceń terapeutycznych.

dr hab. n. med. prof. UM Przemysław Kardas
I Zakład Medycyny Rodzinnej, Uniwersytet Medyczny w Łodzi, ul. Narutowicza 60, 90-136 Łódź
przemyslaw.kardas@umed.lodz.pl

Spośród pacjentów chorujących na schorzenia przewlekle, przeciętnie co drugi nie stosuje się do zaleceń farmakoterapii. Zbliżony odsetek pacjentów nie przestrzega zaleceń terapeutycznych podczas leczenia schorzeń ostrych (np. infekcji dróg oddechowych). Następstwa tego zjawiska są bardzo poważne. Do najważniejszych należą: wzrost zapotrzebowania na świadczenia medyczne, w tym – na dodatkowe hospitalizacje, a także niebagatelne koszty, oceniane w Polsce na blisko 10% budżetu Narodowego Funduszu Zdrowia (6 mld zł). Z punktu widzenia aptekarzy, oraz przemysłu farmaceutycznego, nieprzestrzeganie zaleceń terapeutycznych jest przyczyną istotnego obniżenia poziomu osiąganych zysków.
Powody, dla których pacjenci nie stosują się do zaleceń terapeutycznych, są liczne. Niedawny raport WHO wyróżnił pięć głównych grup czynników, mających wpływ na to zjawisko. Należą do nich czynniki dotyczące schorzenia, systemu opieki zdrowotnej, terapii, czynniki społecznego oraz uwarunkowania ekonomiczne. Na wiele z tych czynników można wpływać, a w konsekwencji – poprawiać efektywność prowadzonej farmakoterapii.
Dobrze zaprojektowana i skutecznie realizowana opieka farmaceutyczna stwarza realne szanse poprawy przestrzegania zaleceń terapeutycznych. Jak zaobserwowano, liczne interwencje, mające na celu poprawę przestrzegania zaleceń terapeutycznych, mają zbliżona skuteczność, efekt ich jednoczesnego stosowania ulega jednak sumowaniu. Mając to na uwadze, w celu poprawy przestrzegania zaleceń terapeutycznych, do schematu opieki farmaceutycznej szczególnie warto włączyć zagadnienia dotyczące edukacji pacjentów co do celów i metod leczenia, oraz elementy behawioralne, ułatwiające pacjentom pamiętanie o przyjmowaniu leków (np. pisemne instrukcje dotyczące schematu dawkowania leku, porady dotyczące łączenia przyjmowania leku z codziennymi, rytualnymi czynnościami). Jak wykazują badania naukowe, działania wdrażane na poziomie apteki przynoszą w tym przypadku korzyści. Biorąc pod uwagę wdrażane przez obecny rząd zmiany prawne, korzyści te, poza pacjentami, mogą także bezpośrednio dotyczyć aptekarzy.
Rangę problemu, jaki stwarza nieprzestrzeganie zaleceń terapeutycznych, doceniła ostatnio Komisja Europejska, która zainicjowała europejski projekt badawczy pod nazwę Projekt ABC Ascertaining Barriers for Compliance, którego celem jest zaprojektowanie europejskich zaleceń polityki zdrowotnej w dziedzinie poprawy przestrzegania zaleceń terapeutycznych. Więcej informacji na ten temat tego projektu dostępnych jest na stronie www.ABCproject.eu

 

Źródła informacji o lekach w praktyce farmaceuty.

Ewa Zygadło
Ogólnopolska Sekcja Naukowej Informacji o Leku PTFarm, uL. Długa 16, 00-238 Warszawa
Centrum Informacji o Leku (www.leki-informacje.pl)

Źródła informacji o leku to temat bardzo obszerny i różnorodny. Dlatego też w wystąpieniu zostaną poruszone jedynie aspekty praktyczne dotyczące dostępności do źródeł informacji o leku dla farmaceutów pracujących w aptekach. Krótko zostaną także omówione wybrane bazy danych online przeznaczone do wspomagania pracy farmaceutów z innych krajów UE.
Kiedy mówimy o źródłach informacji o lekach mamy przed oczyma czasopisma fachowe polskie i zagraniczne, różnorodne kompendia, książki, bazy danych online, serwisy informacji medyczno-farmaceutycznej, portale tematyczne, wytyczne towarzystw naukowych itp. Kiedy dodatkowo wpiszemy nazwę danego leku w jednej z popularnych wyszukiwarek internetowych, często zamiast odpowiedzi na zadane pytanie pojawiają się kolejne. Jak można szybko dotrzeć do wiarygodnej i aktualnej informacji o leku? Jak sprawnie wyszukać odpowiedzi na zadane przez pacjenta pytanie? Co zrobić kiedy dwa leki o tej samej nazwie międzynarodowej mają różniące się między sobą, co do treści, druki informacyjne? A co wtedy, gdy przepisany lek dla dziecka jest zalecany poza wskazaniem zawartym w ChPL? Jakiej odpowiedzi udzielić gdy kobieta w ciąży pokazuje nam w ulotce leku wydawanego z przepisu lekarza, stwierdzenie :” leku nie stosować u kobiet w ciąży”? Te i wiele innych sytuacji wymagają od farmaceuty m.in. dobrej znajomości nie tylko samych źródeł informacji o leku, ale także wiedzy z jakich źródeł należy korzystać w danej sytuacji i umiejętności ich przeszukiwania. Ważne są także takie aspekty jak szybkość dotarcia do wiarygodnej i aktualnej informacji, wersja językowa (j.polski, j.angielski), opłata za korzystanie z informacji i czas jaki poświęcimy na przeczytanie odnalezionego artykułu, ChPL, skonsultowanie kompendium, czy też najnowszych doniesień o działaniach niepożądanych lub interakcjach itp.
Z obserwacji i badań bibliotek medycznych w Polsce wynika, że wiedza skumulowana w źródłach informacji dostępnych w naszym kraju jest bardziej rozproszona, niż w innych państwach UE. Tym samym trudniej jest dotrzeć do odpowiedniej, wiarygodnej i pełnej informacji o leku. Brakuje nam rzetelnych i aktualnych kompendiów omawiających to zagadnienie w języku polskim, przewodników zestawiających i hierarchizujących zasoby informacji o leku w odniesieniu do międzynarodowej płaszczyzny oraz systemów ułatwiających nawigowanie po tym narodowym i globalnym oceanie informacji. Dlatego też kwestia umiejętnego przeszukiwania źródeł informacyjnych, jak i oceny ich wiarygodności, adekwatności oraz bieżącej aktualności wymaga na gruncie polskim połączenia wielu wysiłków, organizacyjnych, edukacyjnych i szkoleniowych. W świetle aktywności innych krajów, konieczne są również zdecydowane działania na rzecz wspierania rozwoju wielodyscyplinarnych przedsięwzięć służących budowie niezależnej informacji o leku.

 

Rola farmaceuty – aptekarza w procesie monitorowania farmakoterapii, w opinii pacjentów – studentów.

Karol Kobyliński¹, Małgorzata Kozłowska-Wojciechowska²
1 Studenckie Koło Naukowe Zakładu Opieki Farmaceutycznej, karol_5@o2.pl
2 Zakład Opieki Farmaceutycznej Wydział Farmaceutyczny Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, ul. Banacha 1, 02-097 Warszawa, Kierownik: dr hab. n. med. Małgorzata Kozłowska-Wojciechowska

Jest to część badań wykorzystanych w celu przygotowania pracy magisterskiej.
Słowa kluczowe: farmaceuta, farmakoterapia, pacjenci
Cel: Celem pracy była próba oceny roli farmaceuty w procesie monitorowania leczenia pacjentów, na przykładzie studentów.
Wstęp: Farmaceuta jest często pierwszym źródłem kontaktu z pacjentem. Jego tradycyjną rolą przez wiele wieków było wytwarzanie leków, poszukiwanie nowych cząsteczek. Obecnie nie wystarczy już, by aptekarz ograniczał się jedynie do wytwarzania leków recepturowych czy wydawania ich pacjentom. Powinien pełnić on istotną rolę w utrzymywaniu zdrowia publicznego, poprzez dbanie o prawidłowe leczenie, stojąc na straży procesu monitorowania farmakoterapii.
Materiał i metodyka: W celu uzyskania informacji od pacjentów przeprowadzono badanie ankietowe wśród 71 studentów na Warszawskim Uniwersytecie Medycznym oraz w Bibliotece Uniwersytetu Warszawskiego drogą bezpośrednią w formie ankiety papierowej. Pytania obejmujące monitorowanie farmakoterapii dotyczyły: występowania chorób, towarzyszących dolegliwości, przyjmowanych leków, wiedzy na temat choroby, stosowania się do zaleceń lekarza, diety, działań niepożądanych, znajomości własnych parametrów diagnostycznych. Analizy statystycznej dokonano przy pomocy programu Excel.
Wyniki: W przeprowadzonej analizie wykazano, że u zdecydowanej większości (79%) ankietowanych występują choroby lub dolegliwości. Aż 91% studentów zna nazwy przyjmowanych leków, jednak tylko 41% przyjmuje leki wydawane z przepisu lekarza. Leki OTC przyjmuje 85% studentów. 40% respondentów kupuje leki poza apteką, a jedynie 21% studentów uznało, że mogą one szkodzić zdrowiu lub być sfałszowane. Ponad 80% studentów uważa, że palenie papierosów oraz nieumiejętne użycie np. inhalatora obniża skuteczność leczenia. 69% respondentów chciałoby zostać objętych opieką ze strony farmaceuty. 34% studentów zna swoją wartość ciśnienia krwi, 17% poziom cukru, a 11% poziom cholesterolu.
Wnioski: Badanie wykazało, że dosyć często chorują także ludzie młodzi. Znacząca część studentów przyjmuje leki, choć szczęśliwie zna ich nazwy. Istotnym problemem jest fakt, iż wielu pacjentów przyjmuje leki bez konsultacji z lekarzem. Wyniki również ukazują, że pacjenci oczekują fachowej porady w zakresie stosowanej terapii i opieki ze strony farmaceuty. Badanie dowodzi potrzebę edukację pacjentów w zakresie profilaktyki, w tym poznania własnych czynników ryzyka najczęstszych chorób cywilizacyjnych.

 

Jakość komunikacji farmaceuty i pacjenta w aptece ogólnodostępnej.

Izabela Gałuszka
Prezentacja porusza bardzo ważny problem, jakim jest komunikacja farmaceuty i pacjenta w aptece ogólnodostępnej. Omówione zostały bariery, zasady aktywnego słuchania oraz najczęściej wykonywane gesty. Zwrócono uwagę na komunikację z pacjentem w pracy farmaceuty. Opisano jak powinna wyglądać komunikacja pisemna oraz telefoniczna, zarówno z pacjentami, jak i przedstawicielami służby zdrowia. Kolejna część to przedstawienie sytuacji komunikacyjnych w aptece pomiędzy farmaceutą i pacjentem (rozmowy doradcze, gdy pacjent wykupuje receptę, prosi o lek dostępny bez recepty oraz prosi o poradę zgłaszając objawy).
Celem przeprowadzonego badania była ocena jakości komunikacji na drodze farmaceuta/technik farmaceutyczny – pacjent w aptece ogólnodostępnej, zbadanie jak personel apteki radzi sobie w różnych sytuacjach podczas wydawania leków oraz udzielania porad.
Wyniki badań pokazały, że farmaceuci mało rozmawiają z pacjentami, udzielają niewiele porad i często nawet nie wiedzą, dla kogo wydawany lek jest przeznaczony. Jest to związane najczęściej z istniejącymi barierami np.: szybą, brakiem czasu, prywatności, a może nawet chęci i zainteresowania pacjentem. Farmaceuci powinni bardziej zwracać uwagę na komunikaty niewerbalne. W szczególności kontakt wzrokowy. Zjawisko empatii niektórym aptekarzom jest zupełnie obce. Nie zdarzyło się, aby obsługujący zachowywał się niegrzecznie w stosunku do pacjenta, jednak często bywało tak, że realizował zlecenie „automatycznie”.
Wniosek z przeprowadzonych badań jest następujący: farmaceuci powinni nauczyć się poprawnie komunikować z pacjentami. Powoli rozwijająca się w Polsce opieka farmaceutyczna w dużej mierze oparta jest o rozmowy doradcze. Personel apteki musi dostosować się do tych zmian i zacząć edukować się w tym kierunku.

Plakaty

Badanie skuteczności e-learningu w szkoleniu ciągłym farmaceutów.

Krzysztof Nesterowicz, Sebastian Polak, Miłosz Polak
Pracownia Farmakoepidemiologii i Farmakoekonomiki Wydział Farmaceutyczny Collegium Medicum Uniwersytet Jagielloński, ul. Medyczna 9, 30-688, Kraków
krzysztof.nesterowicz@gmail.com
Platformy e-learningowe stają się ważnym narzędziem w procesie szkoleń ciągłych dla farmaceutów i innych specjalistów opieki zdrowotnej w Polsce. W świetle prawa polskiego szkolenie ciągłe farmaceutów jest obowiązkowe. Ponad 60% czynnych zawodowo farmaceutów, czyli około 12.000 profesjonalistów, uczestniczy w szkoleniach organizowanych przy użyciu platform e-learningowych [1, 2].
Portal e-duk@cja jest najstarszą i największą platformą dedykowaną dla szkoleń ciągłych. Pierwsza wersja systemu e-duk@cja została udostępniona w lutym 2005 roku i była wspólnym projektem Krakowskiej Okręgowej Izby Aptekarskiej i Wydziału Farmaceutycznego CM UJ. Szkolenia certyfikowane są przez Studium Kształcenia Podyplomowego Wydziału Farmaceutycznego CM UJ [3].
Celem projektu badawczego było porównanie skuteczności kursu e-learningowego i stacjonarnego. Uczestnicy z grupy kontrolnej w liczbie 188 osób uczestniczyli w ramach szkolenia ciągłego w kursie „Monitorowanie i zasady pomiaru ciśnienia tętniczego krwi oraz parametry laboratoryjne u pacjentów z nadciśnieniem”. Grupę badaną stanowiło ponad 1.000 farmaceutów, którzy uczestniczyli w tym samym kursie przeprowadzonym metodą e-learningową. Porównane zostały wyniki testu wiedzy przed i po szkoleniach w obu grupach oraz wyniki ankiety przeprowadzonej wśród uczestników badania.
[1] J. Brandys, A. Mendyk et al., Pharmacy Education, March 2006; 6(1): 65.
[2] K. Nesterowicz, Short communication, International Conference on Virtual Patient, June 5th-6th 2009, Krakow, Poland.
[3] A. Mendyk, M. Polak et al., Aptekarz Polski, styczeń 2009, nr 29/7, 7.

 

Badanie wpływu jonów żelaza (III) i miedzi (II) zawartych w suplementach diety na wiązanie tetracyklin (TTC) do albuminy surowicy krwi metodą spektroskopii fluorescencyjnej.

Małgorzata Maciążek-Jurczyk¹, Katarzyna Molęda-Krawiec¹, Anna Sułkowska¹, Wiesław W. Sułkowski²
1 Katedra i Zakład Farmacji Fizycznej, Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej, Śląski Uniwersytet Medyczny, moleda.krawiec@wp.pl
2 Zakład Chemii i Technologii Środowiska, Instytut Chemi, Wydział Matematyki, Fizyki i Chemii, Uniwersytet Śląski
Tetracyklina (TTC) jest naturalnym antybiotykiem, otrzymywana w wyniku fermentacji z Streptomyces aureofaciens. Używana jest w wielu zakażeniach infekcyjnych. Często stosowana jest jako alternatywa u osób uczulonych na penicyliny.
Wykorzystując metodę spektroskopii fluorescencyjnej, zbadano wpływ jonów żelaza (II) i miedzi (II) na wiązanie tetracykliny w miejscach wysokiego powinowactwa w hydrofobowej wnęce albuminy surowicy krwi ludzkiej (HSA) i wołowej (BSA). Porównanie krzywych wygaszania fluorescencji obu albumin wzbudzonych promieniowaniem o długości fali ex=275nm i ex=295nm pozwoliło zidentyfikować miejsce wiązania TTC w subdomenie IIA lub/i IB, gdzie zlokalizowane są reszty grup tryptofanylowych i tyrozylowych biorących udział w oddziaływaniu TTC-albumina surowicy krwi w obecności jonów żelaza(II) i miedzi(II).
Na podstawie wartości stałych wiązania K_a [M^-1] i stałych wygaszania K_Q [M^-1] wyznaczonych odpowiednimi metodami Scatcharda i Sterna-Volmera zaobserwowano wpływ omawianych jonów na powinowactwo TTC względem miejsca wiążącego w HSA i BSA.

 

Dobór postaci leku dermatologicznego w zależności od stanu skóry i występującego schorzenia.

Magdalena Wróblewska, Katarzyna Winnicka
Zakład Farmacji Stosowanej, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku, ul. Mickiewicza 2C, 15 – 222 Białystok, tel. 85 748 56 16
magdalena.wroblewska@umwb.edu.pl
Dobór odpowiedniej postaci leku dermatologicznego uzależniony jest od wielu czynników, tj.: stan i typ skóry, rodzaj występującego schorzenia, właściwości fizyko – chemiczne substancji leczniczej, pożądane działanie na stan nawodnienia skóry oraz preferencji chorego. W ostrych stanach chorobowych skóry zalecane jest stosowanie preparatów zawierających fazę wodną ze względu na efekt chłodzący podczas parowania wody z preparatu, jak również działanie wysuszające, ważne przy zmianach wysiękowych. Maści o charakterze lipidowym są natomiast wskazane w stanach przewlekłych, w przypadku zmian objawiających się wysuszeniem skóry i jej łuszczeniem, ponieważ działają pielęgnacyjnie i natłuszczająco. Działanie okluzyjne zwiększa się wraz z rosnącą zawartością fazy lipidowej, zatem maści lipofilowe posiadają dobre właściwości nawilżające, jak również w istotny sposób poprawiają wchłanianie szeregu substancji leczniczych.
Tematem pracy jest analiza doboru postaci dermatologicznych leków z grupy OTC oraz leków wykonywanych w recepturze dla pacjentów z trądzikiem i atopowym zapaleniem skóry (AZS). Trądzik jest przewlekłą chorobą skóry objawiającą się zmianami niezapalnymi – zaskórnikami i zapalnymi – grudkami, krostami, torbielami ropnymi. Zwiększona produkcja łoju sprzyja rozwojowi bakterii beztlenowych, które wpływają na powstawanie procesu zapalnego. Odpowiedni dobór postaci leku dermatologicznego i regularna pielęgnacja skóry są niezwykle ważne podczas kuracji przeciwtrądzikowej. Preparaty z grupy OTC zawierają zazwyczaj nadtlenek benzoilu, kwas salicylowy, kwas azelainowy, siarkę oraz środki przeciwbakteryjne.
AZS to natomiast przewlekłe, zapalne schorzenie o podłożu alergicznym. Charakteryzuje się zaczerwienieniem, nadmierną suchością, świądem i złuszczaniem naskórka. Podstawą postępowania terapeutycznego jest właściwa pielęgnacja. Zastosowanie nawilżających i natłuszczających preparatów OTC (z grupy emolientów) pozwala na odtworzenie płaszcza lipidowego skóry, zwiększenie jej elastyczności oraz zmniejszenie odczucia swędzenia.
W pracy przeanalizowano składy preparatów OTC i leków recepturowych oraz wytypowano najbardziej wskazane w leczeniu wybranych schorzeń dermatologicznych.

 

Indywidualny System Dawkowania Leków (ISDL) jako element opieki farmaceutycznej.

Magdalena Waszyk-Nowaczyk ¹, Marek Simon ², Karolina Matwij ³
1 Katedra i Zakład Technologii Postaci Leku, Pracownia Farmacji Praktycznej, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
2 Katedra i Zakład Patofizjologii, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
3 Apteka Głogowska w Poznaniu
Farmaceuta jako specjalista w zakresie wiedzy o leku, mający możliwość śledzenia indywidualnej farmakoterapii danego pacjenta, stanowi podstawę na której opiera się program opieki farmaceutycznej (OF). Jedną z propozycji, która umożliwi dokonanie analizy przebiegu leczenia farmakologicznego i eliminacji problemów lekowych stawianych jako główny cel OF, może być wdrożenie Indywidualnego Systemu Dawkowania Leków (ISDL).
Celem określenia wśród pacjentów aptek ogólnodostępnych stopnia zainteresowania ISDL oraz oceny stopnia zdyscyplinowania chorych w zakresie stosowania się do zaleceń lekarzy przeprowadzono anonimowe ankiety.
Badanie wykonano w okresie: sierpień 2009 – maj 2010 na próbie 179 losowo wybranych pacjentów poznańskich aptek ogólnodostępnych (70,0% kobiet i 30,0% mężczyzn w wieku 20-85 lat). Poszczególne przedziały wiekowe obejmowały pacjentów: 20-40 lat – 27,0%, 41-50 lat – 10,8%, 51-64 lat – 43,6%, 65 i więcej – 18,6%. W analizie statystycznej wyników zastosowano testy: chi – kwadrat oraz Fishera-Freemana-Haltona. Za poziom istotności statystycznej każdorazowo przyjęto p<0,05.
Zebrane wyniki potwierdziły fakt, że wraz z wiekiem wzrasta liczba specjalistów zaangażowanych w leczenie (p=0,001), a to pośrednio prowadzi do wzrastającej ilości ordynowanych leków (p=0,00000002). Wykazano, że ponad 90,0% pacjentów w grupie wiekowej po 50 roku życia przyjmuje przepisane preparaty ponad rok (p=0,00000002). Analiza potwierdziła, że głównie mężczyźni nie przestrzegają wskazań dotyczących przyjmowania poszczególnych dawek leku (p=0,049). W pytaniach oceniających nastawienie pacjentów do ISDL stwierdzono, że 47,2% ankietowanych wskazuje na zalety systemu, przy czym ułatwienie w prawidłowym stosowaniu się do zaleceń lekarskich potwierdza głównie grupa w przedziale 20-40 lat (p=0,02).
Ankietowani wskazali na zainteresowanie i potwierdzenie celowości stosowania ISDL głównie dlatego, że pozwoli uniknąć problemów lekowych wynikających z pomijania dawek i pomoże w przestrzeganiu terminów podawania leków podczas długotrwałej terapii. Badania potwierdzają, że indywidualizacja terapii przyczyni się do większej skuteczności, ekonomii i jej bezpieczeństwa.

 

Kobiety jako główni użytkownicy benzodiazepin.

Anna Gołda, Kinga Dziwisz, Agnieszka Skowron
Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum, Wydział Farmaceutyczny Pracownia Farmakoepidemiologii i Farmakoekonomiki, ul. Medyczna 9, 30-688 Kraków
annagolda@cm-uj.krakow.pl
Projekt pracowni Farmakoepidemiologii i Farmakoekonomiki, Wydział Farmaceutyczny: Badanie naukowe – ocena zależności i trendów w ordynacji i realizacji recept na leki psychotropowe
Praca prezentowana na międzynarodowym kongresie “16th International Conference of the Association of Psychology and Psychiatry for Adults and Children (A.P.P.A.C.).” 17-20. V. 2011 w Atenach
Wstęp. Dostępne dane wskazują, że w ostatnich latach w Polsce nastąpił wzrost konsumpcji leków psychotropowych, w tym leków: uspakajających, przeciwlękowych i nasennych (zwłaszcza pochodnych benzodiazepiny), wydawanych z apteki na podstawie recepty lekarskiej. Stosowanie tych leków jest rozpowszechnione wśród pacjentów, podobnie jak bezzasadne prolongowanie recept przez lekarzy, pomimo dobrze poznanych efektów ubocznych i istnienia bezpieczniejszych alternatyw terapeutycznych. Podobne obserwacje przeprowadzono również w innych krajach, gdzie nadmierne lub niewłaściwe stosowanie, czy też błędna ordynacja leków psychotropowych zyskały rangę problemu neuropsychiatrycznego.
Cel. Badanie miało na celu określenie zależności związanych z ordynacją i realizacją recept na leki psychotropowe pochodne benzodiazepin w województwie małopolskim (Kraków i okolice).
Metoda. Przegląd recept w 3 aptekach ogólnodostępnych na terenie województwa małopolskiego. Gromadzono dane z realizacji recept na nierefundowane leki psychotropowe pochodne benzodiazepiny (ATC N05C i N05B) z okresu 2007-2010.
Wyniki. W analizie uzyskano dane z 6603. W badaniu wykazano, że lekarze przepisywali 15 różnych leków pochodnych benzodiazepiny (kryterium: nazwa międzynarodowa). Wykazano, że największą grupę recept, bo aż 26% stanowiły recepty na alprazolam, w dalszej kolejności przepisywane były: zolpidem (16%), estazolam (13%), klorazepat potasu (12%), diazepam (9%) i lorazepam (7%) i inne. Analiza wykazała, że ponad 60% recept wystawiono na leki o działaniu przeciwlękowym (wg. klasyfikacji ATC). W badaniu wykazano, że w województwie małopolskim najwięcej recept na benzodiazepiny przepisano pacjentom w grupie wiekowej 45-64 lat. Prawie 70% (n=4445) wszystkich recept zostało przepisane dla kobiet. Co ciekawe, wśród recept dla kobiet prawie 44% stanowiły recepty dla pacjentek z grupy wiekowej 45-64 lat, a ponad 44% w wieku ≥ 65 (90% kobiet w wieku ≥ 45). Dysproporcje pomiędzy liczbą recept wystawianych dla kobiet i mężczyzn zwiększały się wraz z wiekiem pacjentów, zawsze na korzyść kobiet.
Wnioski. Uzyskane wyniki potwierdzają hipotezę, że kobiety są głównymi użytkownikami leków psychotropowych o działaniu uspokajającym i nasennym oraz przeciwlękowym i tym samym stanowią one grupę ryzyka niewłaściwego stosowania tych preparatów. Powinno się podjąć kroki zmierzające do zmniejszenia częstości przepisywania oraz niewłaściwego użycia pochodnych benzodiazepiny, poprzez wdrożenie programów edukacyjnych, dotyczących bezpieczeństwa ich stosowania skierowanych w szczególności do pacjentek powyżej 45 roku życia oraz przeprowadzanie akcji informacyjnych skierowanych do lekarzy. Kolejnym koniecznym krokiem jest monitorowanie czasu trwania terapii lekami z tej grupy np. poprzez objęcie opieką farmaceutyczną wszystkich użytkowników benzodiazepin.

 

Ocena gotowości do płacenia za usługi farmaceutyczne.

Małgorzata Dryja¹, Agnieszka Skowron², WiolettaPolak ²
Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum, Wydział Farmaceutyczny Pracownia Farmakoepidemiologii i Farmakoekonomiki, ul. Medyczna 9, 30-688 Kraków
goskadryja@gmail.com
Cel. Celem pracy była ocena gotowości pacjentów do płacenia za dodatkowe usługi świadczone przez farmaceutów, ich zainteresowania udziałem w programie opieki farmaceutycznej oraz wskazanie tematów edukacji i obszarów informacji, których pacjenci oczekują od farmaceuty.
Metodyka. Przeprowadzono badanie ankietowe w grupie pacjentów z cukrzycą. Ankieta złożona była z 24 pytań zamkniętych i 1 otwartego. W badaniu wzięło udział 171 osób. Badanie przeprowadzono na przełomie 2009 i 2010 roku, podczas Marszu Diabetyków z okazji Światowego Dnia Walki z Cukrzycą oraz w jednej z Poradni Diabetologicznych w Krakowie.
Wyniki. Głównymi respondentami byli mieszkańcy miast pow. 500 tys. mieszkańców, nieznaczną większość (54%) stanowiły kobiety, a główne grupy wiekowe to chorzy między 61-75 r.ż. (32%) i 18-30 r.ż. (29%). Większość (72%) deklarowała dochód na osobę w rodzinie mniejszy niż 1500 zł. Znaczną część pacjentów stanowiły osoby z wykształceniem wyższym lub średnim (70%), emeryci lub renciści (53%) oraz osoby uczące się (24%). Większość pacjentów (83,7%) deklarowała zainteresowanie udziałem w programie opieki farmaceutycznej. Interesujące ich tematy dotyczyły dawkowania leków, działań niepożądanych, interakcji, specjalnych ostrzeżeń, mechanizmów działania, diety oraz aktywności fizycznej. 70,2% pacjentów dostrzega konieczność wprowadzenia dodatkowego wynagrodzenia dla farmaceutów. Duża część chorych (46,6%) jest w stanie sama za to zapłacić a deklarowane kwoty nie przekraczają 20 zł za wizytę w aptece (85,1%). Pacjenci głównie wskazują Narodowy Fundusz Zdrowia jako instytucję odpowiedzialną za finansowanie (74,2%). Wiek, płeć, dochody na osobę w rodzinie, wykształcenie czy miejsce zamieszkania nie wpływają na chęć udziału czy stosunek do rekompensaty.
Wnioski. Powyższe wyniki wskazują że pacjenci są świadomi kosztów związanych z prowadzeniem opieki i uważają, że farmaceucie należy się dodatkowe wynagrodzenie, nawet deklarują skłonność do opłacenia porady w ramach opieki farmaceutycznej.

 

Opieka farmaceutyczna nad pacjentem pediatrycznym – dobór postaci leku.

Monika Muśko¹, Małgorzata Sznitowska²
1 Zakład Farmacji Stosowanej, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku, monikam@umwb.edu.pl
2 Katedra i Zakład Farmacji Stosowanej, Gdański Uniwersytet Medyczny
Pacjenci pediatryczni są szczególną grupą terapeutyczną predysponowaną do objęcia procesem opieki farmaceutycznej. Podział populacji pediatrycznej na szereg grup wiekowych wymaga podawania postaci leku dostosowanej do wieku dziecka. Pomimo różnorodności form farmaceutycznych, nie istnieje jedna, właściwa dla wszystkich grup wiekowych. Zarówno droga podania leku, jak i postać powinna być dostosowana do indywidualnego schorzenia dziecka, wieku rozwojowego i rodzaju substancji leczniczej.
Leki pediatryczne podawane są drogą doustną, pozajelitową (podskórnie, domięśniowo lub dożylnie), doodbytniczą oraz wziewnie. Jednakże niewykorzystane pozostają formy podania przezskórnego i dopoliczkowego. Najbardziej preferowane jest podanie doustnych płynnych form (roztwory, zawiesiny, syropy, krople). Przy czym w terapii chorób przewlekłych (np. zaburzenia układu sercowo-naczyniowego) ich dostępność jest ograniczona. W efekcie lekarz zmuszony jest do przepisania leków zarejestrowanych dla dorosłych. Problem połykania stałych postaci leku rozwiązuje się poprzez kruszenie tabletek, wysypywanie zawartości kapsułek i zawieszanie w pożywieniu tuż przed podaniem leku w warunkach domowych. Z kolei dawkę dostosowaną do wieku dziecka uzyskuje się przez dzielenie tabletek, rozcieńczanie roztworów stężonych (form iniekcyjnych) lub sporządzanie proszków recepturowych w dawkach pediatrycznych. Problem dawkowania w większości przypadków można rozwiązać wykorzystując płynne postacie leku, gdyż objętość dozowanego preparatu umożliwia podanie dawki leku dostosowanej do grup terapeutycznych.
Na uwagę zasługują również nowoczesne postacie leku pediatrycznego: gumy do żucia, tabletki do rozgryzania i/lub żucia, formy szybkorozpadające się, pastylki twarde i miękkie, żelki, lamelki. Jednakże ich dostępność jest ograniczona.
Celem niniejszej pracy jest określenie i zaproponowanie potencjalnych rozwiązań w doborze postaci leku uwzględniając wiek, rodzaj schorzenia i terapii dziecka. Przedstawione zostaną zasady prawidłowego przygotowania i podania leku dziecku z uwzględnieniem dokładności dawkowania preparatu gotowego lub recepturowego, jego trwałości fizykochemicznej i mikrobiologicznej oraz ewentualnym sposobem zamiany postaci handlowej na postać bardziej akceptowalną przez dziecko.

 

Podział obowiązków pomiędzy lekarza i aptekarza oczami studentów farmacji.

Magdalena Cerbin, Magdalena Waszyk-Nowaczyk, Marcin Skotnicki
Pracownia Farmacji Praktycznej Katedry i Zakładu Technologii Postaci Leku, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, ul. Bukowska 70, 60-812 Poznań
mcerbin@ump.edu.pl
Konflikt związany z podziałem kompetencji pomiędzy lekarzy i aptekarzy istniał od wieków przybierając różne formy. Pomimo iż ustawodawca podjął próbę wprowadzania prawnych uregulowań wzajemnych relacji obu grup zawodowych, ich interpretacja budzi wiele wątpliwości.
W związku z powyższym celem pracy było zebranie opinii przyszłych farmaceutów na temat możliwości rozdzielenia obowiązków pomiędzy farmaceutów i lekarzy.
Anonimowa autorska ankieta przeprowadzona została wśród 126 studentów (71,0% kobiet, 29,0% mężczyzn) 5 roku na kierunku farmacja, Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, w okresie luty-marzec 2010 oraz luty 2011. Kwestionariusz zawierał pytania dotyczące kompetencji pracowników służby zdrowia w procesie farmakoterapii.
Zdaniem 55,0% ankietowanych nie da się sformułować jednoznacznego podziału obowiązków pomiędzy lekarzy i farmaceutów. Ich zdaniem, w gestii lekarza pozostać powinien wybór schematu dawkowania leku (lekarz 49,6%, współpraca 32,8%, farmaceuta 17,6%) i preparatu zawierającego niezbędną substancję leczniczą (lekarz 50,0%, farmaceuta 30,5%, współpraca 19,5%). Do kompetencji farmaceuty przyporządkowano informowanie o prawidłowości sposobu przyjmowania leku (farmaceuta 50,4%, współpraca 47,9%, lekarz 1,7%) i jego kontrolę (farmaceuta 60,5%, współpraca 36,1%, lekarz 3,4%), a także wybór postaci leku (farmaceuta 37,0%, współpraca 32,8%, lekarz 30,2%) i substancji wspomagających leczenie (farmaceuta 59,3%, współpraca 28,8%, lekarz 11,9%). Farmaceutom powierzyliby również edukację pacjentów w zakresie prawidłowego, samodzielnego wykonywania prostych pomiarów diagnostycznych (farmaceuta 53,5%, współpraca 41,2%, lekarz 5,3%). Jako płaszczyzny współpracy wskazano m.in. pozyskiwanie informacji dotyczących innych zażywanych przez pacjenta leków (współpraca 71,8%, farmaceuta 14,5%, lekarz 13,7%) oraz o chorobach współistniejących (współpraca 60,2%, lekarz 38,1%, farmaceuta 1,7%).
Z przeprowadzonych badań wynika, że w świadomości studentów farmacji podział zadań związanych z farmakoterapią jest rozmyty i niejednoznaczny. Opisana sytuacja skutkować może zarówno brakiem pewności siebie w trakcie podejmowanych czynności zawodowych i w konsekwencji ograniczeniem ich zakresu, z drugiej natomiast próbą ingerowania w decyzje terapeutyczne lekarzy, pomimo braku odpowiednich do tego kompetencji.
Badanie przeprowadzono jednocześnie wśród 93 studentów 6 roku kierunku lekarskiego. Opracowanie zebranych danych umożliwi całościowe nakreślenie opisanego problemu.