III Konferencja Naukowo-Szkoleniowa
Prowadzenie opieki farmaceutycznej
13-14 czerwca 2014, Kraków – Przegorzały

Abstrakty

Komunikaty ustne

Profilaktyka i promocja zdrowia w praktyce aptekarza.
Aleksandra Szymura
Ogólnopolska Sekcja Opieki Farmaceutycznej PTF; Apteka „Chwałowice”, ul.1 Maja 93a, 44-206 Rybnik

Wykonywanie zawodu aptekarza nie powinno ograniczać się wyłącznie do kwestii związanych z farmakoterapią, ale sięgać głębiej w obszary związane z ochroną zdrowia. Cel badania:1). ocena gotowości farmaceutów zatrudnionych w aptekach do prowadzenia akcji profilaktycznych na przykładzie profilaktyki i wczesnego wykrywania cukrzycy utajonej (bezobjawowej); 2). ocena gotowości lekarzy specjalistów do współpracy z farmaceutą w zakresie zwalczania nałogu palenia tytoniu u swoich pacjentów. Metodyka: 1). opracowano materiały do akcji profilaktycznej (m.in. plakat, test-ankieta dla pacjenta wraz z interpretacją, wykaz objawów sugerujących cukrzycę, zalecenia WHO do badań przesiewowych w kierunku cukrzycy); 7 aptek z Rybnika na ogólną liczbę 35; wsparcie informacją medialną (lokalna prasa, radio); termin: czerwiec – sierpień 2010 roku.2). prezentacja multimedialna p.t.: „Nikotyna i dym tytoniowy: dlaczego kiedy palę moje leczenie jest mniej skuteczne i więcej kosztuje?” z możliwością indywidualnej oceny stopnia uzależnienia oraz motywacji do rzucenia palenia z poradą; przez 1 miesiąc lekarze specjaliści mieli wybranym pacjentom wręczać karteczkę z tematem, datą ,godziną i miejscem prelekcji. Wyniki:1). ostatecznie udział wzięło 7 aptek, na informację w radiu zgodziły się 4 apteki; plakat wywiesiły 2 apteki w terminie a 2 z opóźnieniem, w 3 wcale – tam też nie podjęto żadnych działań; zainteresowanie akcją ze strony pacjentów było niewielkie, wypełniono w sumie kilkanaście ankiet; 1 pacjent z cukrzycą utajoną zgłosił się na badania. 2). na spotkaniu nie pojawił się ani jeden pacjent. Wnioski: farmaceuci wykazują zainteresowanie lecz nie potrafią wykorzystać swojej wiedzy, obawiają się, że sobie nie poradzą, barierą są braki personalne, nie są nią koszty; pozwala wykryć pacjenta z cukrzycą bezobjawową; 2). brak zaangażowania ze strony lekarzy.

 

DJ – Jacek (W-WHAM)– Polska Standardowa Procedura Operacyjna (SOP) dotycząca wywiadu pacjenta stosowana przez farmaceutów podczas sprzedaży leków OTC w Polsce i Wielkiej Brytanii
Piotr Merks
Ogólnopolska Sekcja Opieki Farmaceutycznej, Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne

Wstęp. Niewłaściwe używanie leków przez pacjentów może spowodować występowanie interakcji pomiędzy zażywanymi przez pacjenta lekami oraz wywoływać zjawisko polifarmakoterapii. W związku z obserwowanym wzrostem liczby aptek ogólnodostępnych, a jednocześnie bardzo zróżnicowanym poziomem ich funkcjonowania i popularnością wśród pacjentów, powstaje pytanie, czy podczas sprzedaży leków bez recepty OTC, osoby dokonujące sprzedaży wskazanego przez pacjenta produktu prowadzi wywiad. Jak wykazują badania pytanie pacjenta podczas sprzedaży leku należy do rzadkości.

Cel. Celem niniejszego pilotażowego badania było zbadanie częstości prowadzenia wywiadu przez pracowników apteki ogólnodostępnej upoważnionych do sprzedaży lub rekomendacji leku bez recepty (Over the Counter) OTC w Polsce i Wielkiej Brytanii.

Materiał i metoda. Anonimowa ankieta została rozprowadzona w aptekach odwiedzanych przez pacjentów w Polsce i w Wielkiej Brytanii w okresie od stycznia do sierpnia 2011. Czterostronicowa ankieta została rozesłana do aptek ogólnodostępnych w Wielkiej Brytanii i Polsce, w celu uzyskania odpowiedzi w różnych grupach pacjentów. Zwrot ankiet pacjentów był na poziomie 55,6% (n = 417/750) z 36 aptek w Polsce i 54,0% (n = 405/750) z 56 aptek w Wielkiej Brytanii. Porównania przeprowadzono stosując test ANOVA. Wszystkie analizy statystyczne przeprowadzono przy użyciu Statistica 11.

Wyniki. Protokół wywiadu z pacjenta WWHAM * nie ma zastosowanie w Polsce. Odpowiedzi respondentów wyglądały następująco 65,9% (n = 275) polskich respondentów zadeklarowało brak jakichkolwiek pytań zadanych przez pracowników apteki w Polsce w porównaniu z 10,6% (n = 43) badanych w Wielkiej Brytanii. Protokół WWHAM nie jest obowiązkowy w Polsce, a jest obowiązkowy w Wielkiej Brytanii.

* W-WHAM Protocol – The pharmacy standard operating processes or medicine sales protocol which supports self-care and medicine sales, and consists of a number of standard questions to be posed to patients by pharmacists. The questions are as follows: (W) Who is the patient? (W) What are the symptoms? (H) How long have the symptoms been present? (A) Action taken? (M) Medication being taken?

Wnioski. Wprowadzenie Standardowej Procedury Operacyjna (SOP) – DJ- JACEK wspomagającej samoleczenie i samo-ordynację leków przez pacjenta dokonującego zakupów produktów OTC w aptece ogólnodostępnej w Polsce powinno stać się nowym standardem podstawowej usługi farmaceutycznej jaką jest udzielanie informacji oraz sprzedaż leków. DJ- JACEK to nie tylko procedura dla pracowników aptek ale również innych profesji medycznych wliczając lekarzy i pielęgniarki.

 

Ocena stosowania leków przez kobiety z osteoporozą pomenopauzalną
Maria Michalik ¹, Mariola Drozd ²
1 Dział farmacji Szpitalnej, AMG Centrum Medyczne Szpital Powiatowy w Rykach
2 Katedra i Zakład Farmacji Stosowanej, Wydział Farmaceutyczny, Uniwersytet Medyczny w Lublinie

W badaniu oceniano stosowanie leków przez kobiety chore na osteoporozę pomenopauzalną. Badanie otrzymało pozytywna opinię lokalnej Komisji Bioetycznej. Materiał badawczy stanowiły dane uzyskane z 55 wywiadów z pacjentkami przychodni leczenia osteoporozy w Lublinie. Badanie przeprowadzono w kwietniu 2013 roku. Wywiad prowadzono według autorskiego kwestionariusza obejmującego informacje o stanie zdrowia, wiedzę pacjentek na temat osteoporozy i jej leczenia, stosowanych lekach zarówno na osteoporozę, jak i inne choroby współistniejące oraz compliance. Opracowany kwestionariusz walidowano na grupie 5 pacjentek.

Dane opracowano przy użyciu programu MS Office Excel. Wiek badanych pacjentek wynosił od 54 do 86 lat. Średnie BMI wynosiło 24.69. Ostatnia miesiączka u kobiet poddanych analizie wystąpiła najwcześniej w wieku 40 lat, najpóźniej w wieku 56 lat. Na choroby współistniejące chorowały 42 pacjentki. Najczęściej wymienianą chorobą było nadciśnienie tętnicze, problemy neurologiczne, choroby tarczycy i RZS. Wszystkie pacjentki objęte badaniem stosowały leczenie farmakologiczne osteoporozy oraz chorób towarzyszących. Pacjentki także stosowały suplementy diety zawierające: wapń, magnez, potas, witaminę D, witaminę C, kwasy omega-3 i koenzym Q10.

Kobiety biorące udział w badaniu nie przestrzegały zaleceń farmakoterapeutycznych, często zapominały zażyć leki, zmniejszały dawkę lub przestawały zażywać lek bez poinformowania lekarza. Wśród pacjentek wystąpiło 249 działań niepożądanych leków, co średnio przypada 4-5 działania niepożądane na 1 pacjentkę. Najczęściej zgłaszanymi dolegliwościami były: senność, uczucie zmęczenia, zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego, bóle i zawroty głowy, bóle mięśniowo-szkieletowe. W aspekcie bezpieczeństwa farmakoterapii pytano kobiety o podejmowane działania w przypadku wystąpienia objawów wskazujących na działanie niepożądane leku. Najwięcej pacjentek nie zrobiło nic, kilkanaście zwróciło się o pomoc do lekarza, a 3 odstawiły lek bez konsultacji z lekarzem. Żadna z pacjentek nie zmieniła dawkowania, nie odstawiła leku po konsultacji z lekarzem ani nie zwróciła się o pomoc do farmaceuty.

Dla zachowania bezpieczeństwa farmakoterapii wskazane jest systematyczne wykonywanie przez farmaceutów przeglądów stosowanych leków przez kobiety chore na osteoporozę.

 

Przymierze terapeutyczne jako warunek powodzenia opieki farmaceutycznej
Anna Piecuch, Magdalena Makarewicz-Wujec, Małgorzata Kozłowska-Wojciechowska
Warszawski Uniwersytet Medyczny, Wydział Farmaceutyczny, Zakład Farmacji Klinicznej i Opieki Farmaceutycznej

Cel. W procesie opieki farmaceutycznej między pacjentami i farmaceutami nawiązuje się stosunek społeczny, nazywany przymierzem terapeutycznym, który opiera się na więzi między farmaceutą i pacjentem. To, czy farmaceucie uda się stworzyć profesjonalną relację z pacjentem, zależy od jego wiarygodności, posiadanych kompetencji oraz okazywanej troski o potrzeby lekowe pacjenta. Celem badania jest opis zależności pomiędzy wybranymi aspektami warunkującymi skuteczne stworzenie przymierza terapeutycznego.

Metodyka. Badanie przeprowadzono techniką ankiety audytoryjnej z wykorzystaniem autorskiego kwestionariusza ankiety do samodzielnego wypełnienia. W badaniu podjęto próbę określenia związków pomiędzy trzema kluczowymi czynnikami warunkującymi stworzenie przymierza terapeutycznego z pacjentem. W tym celu opracowano trzy konstrukty – wiarygodność, autorytet ekspercki i udzielanie informacji. Opracowanie statystyczne przeprowadzono w programie STATISTICA 10. Model równań strukturalnych został przygotowany z wykorzystaniem programu LISREL 8.80.

Wyniki. W badaniu wzięło udział 1496 farmaceutów. Wartość RMSEA = 0,038 świadczy o dobrym dopasowaniu modelu. Konstrukt wiarygodność ma silny bezpośredni pozytywny wpływ na konstrukt udzielanie informacji (β=0,77, p<0,05). Jednocześnie konstrukt udzielanie informacji ma silny bezpośredni wpływ na zmienną latentną autorytet ekspercki (β=0,90, p<0,05).

Wnioski. Samoocena wiarygodności farmaceuty wpływa pozytywnie na udzielanie przez niego informacji o lekach, a to z kolei przekłada się na jego autorytet ekspercki. Należy wzmacniać postawy etyczne farmaceutów i zapobiegać merkantylizacji zawodu. Farmaceuci nie udzielają pacjentom wyczerpujących informacji, dlatego należy wzmacniać ich kompetencje merytoryczne oraz praktyczne umiejętności prowadzenia wywiadu klinicznego i konsultowania pacjentów.

 

Wpływ Standardowej Procedury Operacyjnej na wywiad z pacjentem podczas wydawania leków przeciwbólowych w aptekach ogólnodostępnych
Ewa Tomerska-Kowalczyk, Agnieszka Skowron, Jerzy Brandys
Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum, Wydział Farmaceutyczny, Zakład Farmacji Społecznej

Celem badania była ocena wpływu Standardowej Procedury Operacyjnej na sposób prowadzenia rozmowy farmaceutów z pacjentami podczas wydawania im preparatów przeciwbólowych dostępnych bez recepty lekarskiej.

Metodyka: Sformułowano standard postępowania dla usługi farmaceutycznej udzielania informacji i porad dotyczących działania i stosowania produktów leczniczych i wyrobów medycznych. Na jego podstawie opracowano Standardową Procedurę Operacyjną opisującą sposób realizacji standardu w odniesieniu do udzielania informacji dotyczących leków przeciwbólowych, oraz ankietę umożliwiającą ocenę pracy farmaceutów przed i po wprowadzeniu procedury. Po kwalifikacji uczestników badania i przeprowadzeniu szkolenia, apteki były odwiedzane przez obserwatora, który wypełniał ankiety podczas pracy farmaceutów. Następnie uczestnicy wdrażali procedury przez określony czas, po czym powtórnie obserwator odwiedzał aptekę i wypełniał ankiety.

Wyniki: W fazie przed wprowadzeniem procedury zrealizowano 109, a po jej wprowadzeniu 129 ankiet. Dla 9 spośród 24 analizowanych pytań i czynności zanotowano znaczącą poprawę, wzrost częstości ich wykonywania wynosił od 14% do 36%. Częstość zadawania pytań i wykonywania większości analizowanych czynności nawet po wprowadzeniu procedury nie przekroczyła 50%. Po wdrożeniu procedury zwiększyła się częstość identyfikacji pacjenta (poprawa o ponad 30%) oraz weryfikacji czy stan zdrowia pacjenta pozwala na stosowanie leków przeciwbólowych (współistniejące schorzenia, uczulenia). O kilkanaście procent zwiększyła się częstość udzielania dodatkowych informacji i upewniania się, że pacjent zrozumiał wskazówki. Farmaceuci częściej interesowali się także częstością stosowania przez pacjentów leków przeciwbólowych pytając pacjenta czy stosuje już jakieś leki przeciwbólowe, jak często je stosuje, czy stosuje dany lek po raz pierwszy, czy wie jak zastosować leki, jednakże podczas tych rozmów brakowało bardziej wnikliwego zainteresowania szczegółami otrzymanych informacji.

Wnioski: Farmaceuci dopiero po wprowadzeniu procedury dostrzegli konieczność rozmowy z pacjentem na temat wydawanych mu leków przeciwbólowych, jednak nie zostali dostatecznie przekonani o jej dużym znaczeniu dla bezpieczeństwa pacjenta.

 

Ocena jakości współpracy lekarza i pacjenta ze zdiagnozowaną cukrzycą typu II
Arleta Matschay
Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, Wydział Farmaceutyczny, Pracownia Farmacji Praktycznej, Katedra i Zakład Technologii Postaci Leku

Wstęp: Cukrzyca typu II stanowi jedną z chorób przewlekłych związanych z wystąpieniem ryzyka późniejszych powikłań. Na wzrost częstości zachorowań ma wpływ m.in. nieprawidłowy styl życia pacjentów. Skuteczne leczenie opiera się o zastosowanie nowoczesnej farmakoterapii, a jednym z czynników gwarantujących jej efekt jest przestrzeganie zaleceń terapeutycznych.

Cel pracy: Celem pracy była ocena jakości współpracy lekarza i pacjenta u wybranej populacji pacjentów w leczeniu cukrzycy typu II i schorzeń współistniejących, ze szczególnym uwzględnieniem problemu nieprzestrzegania zaleceń terapeutycznych.

Metodyka: Badaniami objęto grupę 200 – osobową pacjentów ze zdiagnozowaną cukrzycą typu II, leczonych ambulatoryjnie w przychodniach województwa wielkopolskiego. Narzędziem badawczym był kwestionariusz autorski dotyczący pacjentów, ich stylu życia i znajomości schorzenia, stosunku pacjenta do lekarza, zastosowanej terapii i stopnia adherence. Uzyskane wyniki zostały przeanalizowane za pomocą programu Microsoft Excel (Pakiet Microsoft Office 2003).

Wyniki: 1/. Poziom współpracy pacjent – lekarz w cukrzycy typu II w badanej grupie był niski (5,00 pkt. / 8,00 pkt. skali wg Morisky&Green), aż 60% ankietowanych to pacjenci słabo współpracujący. 2/. Problem nieprzestrzegania zaleceń terapeutycznych szczególnie dotyczył braku zmian w zakresie stylu życia (rodzaj diety, aktywność fizyczna, używki), natomiast farmakoterapia była stosowana regularnie (92 % pacjentów deklarowało, że nigdy nie przerywa farmakoterapii). 3/. Najwyższy poziom współpracy wykazywali pacjenci, którzy oprócz cukrzycy chorowali na schorzenia układu krążenia, astmę oraz zmiany zwyrodnieniowe stawów. 4/. Wysoki poziom pełnego zaufania do lekarza (88% ankietowanych) niestety nie był powiązany z poziomem przestrzegania zaleceń terapeutycznych w badanej grupie. 5/. Natomiast aż 18% ankietowanych pacjentów nie jest zadowolona, albo tylko czasami jest zadowolona z opieki medycznej.

Wnioski: Zintensyfikowanie działań w zakresie czynnej współpracy lekarza i pacjenta (adherence) może przynieść korzyści w zakresie polepszenia jakości życia u pacjentów ze zdiagnozowaną cukrzycą typu II, a przede wszystkim w celu osiągnięcia spodziewanego efektu terapeutycznego stosowanych leków. Bardzo istotnym elementem tej współpracy jest budowanie prawidłowych relacji interpersonalnych pomiędzy lekarzem i pacjentem.

 

Plakaty

Wpływ edukacji na umiejętność samodzielnego pomiaru ciśnienia u pacjentów ze zdiagnozowanym nadciśnieniem tętniczym – badanie pilotażowe
Justyna Dymek ¹, Karolina Leśniczek, Agnieszka Skowron ¹
1 Zakład Farmacji Społecznej, Wydział Farmaceutyczny Collegium Medium, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie

Samodzielny pomiar ciśnienia tętniczego dostarcza cennych informacji na temat kontroli nadciśnienia tętniczego. Użyteczność otrzymywanych wyników może się zmniejszyć z powodu popełnianych błędów, związanych z brakiem znajomości zasad prawidłowego pomiaru. Podkreśla się więc rolę edukacji z zakresu samokontroli w nadciśnieniu tętniczym.

Celem pracy była ocena wpływu procesu edukacji na wzrost umiejętności i zmianę zachowań w zakresie samodzielnego pomiaru ciśnienia tętniczego krwi.

Metodyka: Pacjenci ze zdiagnozowanym nadciśnieniem tętniczym dokonywali samodzielnego pomiaru ciśnienia, dwa razy dziennie, przy użyciu półautomatycznego naramiennego ciśnieniomierza (Rossmax AI95CA) w aptekach ogólnodostępnych i przychodniach zdrowia. Pomiarów dokonywano przez 20 dni, po 10 dniach farmaceuta przeprowadzał indywidualną edukację z zakresu ich prawidłowego wykonania. Pomiary rejestrowano, filmy z zapisanymi pomiarami, analizowało dwóch niezależnych badaczy. Oceniano takie parametry jak przygotowanie i wykonanie pomiaru, notowanie wyników w dzienniczku pomiarów. Ocenie podlegało 20 parametrów, za każdy przyznawano 1 punkt.

Wyniki: W pilotażowym badaniu jakościowym wzięło udział 6 pacjentów (pacjent 1,11,12,13,14,15). Średnia ilość zdobytych punktów przed szkoleniem wyniosła 12,2 punkta i wahała się od 9,7 (pacjent 15) do 14,3 (pacjent 1). Najgorzej wykonywane pomiary przed szkoleniem to pomiary ocenione na 8 punktów (40%). Najmniejsza ilość uzyskanych punktów po szkoleniu to 13 (65%), największa to 20 punktów (100%). Średnia ilość zdobytych punktów przez wszystkich pacjentów po edukacji wynosiła 17,5. Najniższa średnia ilość punktów po edukacji to 16,4 uzyskana przez pacjenta 11, największa 18,7 (pacjent 1). Średni przyrost to 4 punkty i mieścił się w granicach 3,1 (pacjent 11) do 7,8 punkta (pacjent 15). Parametry, które uległy znacznej poprawie to czas odpoczynku przed pomiarem, prawidłowe założenie mankietu, właściwa pozycja przy stole. U czterech pacjentów pogorszył się sposób ułożenia ręki.

Wnioski: Badanie wykazało wzrost umiejętności i poprawę zachowań pod wpływem prowadzonej edukacji u wszystkich analizowanych pacjentów oraz wskazało na konieczność przeprowadzania ponownego procesu edukacji w celu pogłębienia i utrwalenia umiejętności oraz zniwelowania nowo powstających błędów.

 

Opieka farmaceutyczna w astmie u dzieci
Emilia Szymańska, Katarzyna Winnicka, Monika Muśko, Magdalena Wróblewska
Uniwersytet Medyczny w Białymstoku, Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej, Zakład Farmacji Stosowanej

Astma – najczęściej występująca choroba przewlekła wieku dziecięcego – to schorzenie zapalne dróg oddechowych charakteryzujące się nawracającymi epizodami obturacji drzewa oskrzelowego oraz objawami zwiększonej reaktywności oskrzeli w odpowiedzi na czynniki zaostrzające (wysiłek, ekspozycja na alergeny czy infekcje wirusowe). Szacuje się, że w Polsce na astmę choruje ok. 20% dzieci w wieku 6-7 lat [1]. Rozpoznanie astmy u małych dzieci (zwłaszcza < 5 r.ż.) jest trudne i opiera się na charakterystycznych objawach klinicznych t.j. świszczący oddech, duszność, ucisk w klatce piersiowej, suchy kaszel (nasilający się w nocy lub po wysiłku fizycznym).

Podstawę leczenia astmy u dzieci stanowi terapia wziewna umożliwiająca uzyskanie wysokiego stężenia leku bezpośrednio w dolnych drogach oddechowych. Wśród inhalatorów stosowanych w terapii dziecięcej można wyróżnić: inhalatory ciśnieniowe MDI (stosowane bezpośrednio lub z wykorzystaniem spejsera), inhalatory proszkowe (DPI) oraz nebulizatory. Podstawowym kryterium wyboru rodzaju inhalatora stanowi wiek małego pacjenta [2]. Lekami pierwszego wyboru w astmie przewlekłej są glikokortykosteroidy wziewne, natomiast w leczeniu zaostrzeń objawów preferowane są krótkodziałające β2-mimetyki.

Kluczową rolę w opiece farmaceutycznej nad pacjentem z astmą odgrywa edukacja w procesie prawidłowego stosowania leków i posługiwania się inhalatorami. W pracy przedstawiono wytyczne dotyczące leczenia astmy u dzieci oraz zwrócono uwagę na rolę farmaceuty w kontrolowaniu przebiegu choroby oraz postępowaniu w przypadku zaostrzeń dolegliwości astmatycznych.

1. Liebhart J i wsp.: Polish Multicentre Study of Epidemiology of Allergic Diseases Prevalence and risk factors for asthma in Poland: results from the PMSEAD study. J Investig Allergol Clin Immunol. 17: 367–74 (2007).

2. Global initiative for asthma (GINA): From the global strategy for the diagnosis and management of asthma in children 5 years and younger (2009). (www.ginasthma.org)

 

Gotowość studentów farmacji do podjęcia edukacji interprofesjonalnej w ramach kształcenia przed- i podyplomowego
Cerbin-Koczorowska M. ¹, Michalak M. ², Kant P. ¹, Skowron A. ³
1 Pracownia Farmacji Praktycznej Katedra i Zakład Technologii Postaci Leku, Wydział Farmaceutyczny, Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu
2 Katedra i Zakład Informatyki i Statystyki, Wydział Lekarski II, Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu
3 Zakład Farmacji Społecznej, Collegium Medium Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie

Cel pracy. Zaprojektowane badanie przekrojowe miało na celu porównanie postaw studentów pierwszego i piątego roku na kierunku farmacja względem możliwości podjęcia edukacji interprofesjonalnej (IPE).

Metodyka. Ocenę gotowości studentów do podjęcia edukacji w myśl założeń IPE przeprowadzono w roku 2013 z wykorzystaniem anonimowego kwestionariusza RIPLS (ang. Readiness for Interprofessional Learning Scale), wypełnianego przez respondentów przyporządkowanych do dwóch grup badanych: studentów pierwszego i piątego roku farmacji. Oprócz danych umożliwiających scharakteryzowanie uczestników badania, druk ten pozwolił zweryfikować postawy respondentów względem 19 sformułowań opisujących kluczowe obszary IPE: współpracę pomiędzy członkami zespołu, tożsamość zawodową oraz podział ról i odpowiedzialności w zespole. Każde ze sformułowań opatrzono pięciostopniową skalą Likerta. Ze względu na porządkowy charakter pozyskanych danych, dla ich późniejszej analizy wykorzystano parametry statystyki opisowej. Dla porównania wyników pomiędzy grupami przeprowadzono analizę z użyciem nieparametrycznego testu U Manna-Whitneya, a różnice uznano za istotne statystycznie przy p<0.05.

Wyniki. W badaniu wzięło udział 87 studentów pierwszego (71.26% kobiet i 28.74% mężczyzn) i 121 studentów piątego roku (78.51% kobiet i 21.49% mężczyzn) na kierunku farmacja Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu. Studenci 5 roku farmacji są bardziej przychylni nawiązywaniu partnerskich relacji w obrębie zespołu medycznego, aniżeli nowoprzyjęci studenci (p=0.0031). Cechują ich również istotnie wyższe wartości parametrów opisujących tzw. sprzyjającą współpracy tożsamość zawodową (p<0.0001). Są jednocześnie bardziej świadomi istnienia odrębnych ról pełnionych przez poszczególnych członków zespołu (p=0.0021).

Wnioski. Studentów 5 roku farmacji cechuje wyższa gotowość do podjęcia edukacji interprofesjonalnej aniżeli nowoprzyjętych studentów. Świadczy to o istotnym wpływie doświadczeń zdobytych w okresie kształcenia przeddyplomowego na postrzeganie relacji interprofesjonalnych w obrębie zespołu medycznego. Uzyskane wyniki skłaniają do rozważenia możliwości opracowania i wdrażania rozwiązań edukacyjnych opartych na modelu IPE na etapie kształcenia ustawicznego farmaceutów.

Badanie finansowane ze środków przyznanych przez Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu (numer grantu 502-14-03314429-09985).

 

Wyniki audytu dotyczącego bezpieczeństwa wydawania leków, prowadzonego przez farmaceutę w przychodni dyspensującej leki w hrabstwie Norfolk w Wielkiej Brytanii jako najważniejsza misja realizowania zasad opieki farmaceutycznej
Padmini Soondrum ¹, Piotr Merks ²
1 University of Central London, Wielka Brytania
2 Ogólnopolska Sekcja Opieki Farmaceutycznej, Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne

Każda działalność człowieka, w tym farmaceuty, czy lekarza jest obarczona błędem nie tylko na Świecie, ale także w Polsce [1]. Nadzór nad bezpieczeństwem farmakoterapii jest kluczowy z punktu widzenia bezpieczeństwa pacjenta, a jednocześnie poprzez nadzór farmaceuty nad bezpieczeństwem wydawania produktów leczniczych jest zgodny z nową definicją opieki farmaceutycznej [2]. Ponieważ błędy w przepisywaniu leków oraz przy realizacji recept w Polsce nie zostały jeszcze przebadane, autorzy niniejszej prezentacji podjęli chęć pokazania problemu i jego skali na podstawie audytu bezpieczeństwa (Medicine Safety Audit) w aptece otwartej w ośrodku zdrowia w hrabstwie Norfolk w Wielkiej Brytanii. Przygotowany przez studentkę audyt był częścią 12 miesięcznej praktyki odbywanej przez studenta pod okiem w pełni wykwalifikowanego farmaceuty z uprawnieniami do prowadzenia dodatkowych usług farmaceutycznych realizujących zadania opieki farmaceutycznej w Wielkiej Brytanii. Dane przychodni są anonimowe i nie zostaną udostępnione.

Metoda. Prowadzący audyt posługiwał się standardowa zwalidowaną ankietą, w której odnotowywano wszystkie interwencje farmaceuty dotyczące błędów w wydawaniu leków popełnianych przez techników farmaceutycznych oraz wszelkich interwencji farmaceuty dotyczących przepisanych recept.

Wyniki. Podczas jednego miesiąca trwania audytu wydano ok. 9000 produktów leczniczych. W sumie popełniono 37 błędów. W głównej mierze przeważały błędy związane z nieprawidłowym wydaniem produktu leczniczego (zła dawka, zły lek, źle przepisana forma leku dla pacjenta, złe instrukcje do stosowania). W okresie audytu wykonano 87 dodatkowych usług farmaceutycznych mających na celu optymalizacje przyjmowanych przez pacjentów leków w tym wykrycie działań niepożądanych takich jak: drżenie mięśni po stosowaniu statyn, złe techniki inhalacyjne, interakcje stosowanych leków z lekami OTC przyjmowanych przez pacjenta na własną rękę.

Wnioski. Wprowadzenie audytów monitorujących bezpieczeństwo procesu wydawania leków i bezpieczeństwo stosowania leków w polskich aptekach jest konieczne do implementowania w najbliższych latach.

1. Merks P, Byliniak B, Olszewska A, Słomiak K, Kaźmierczak J, Szczęśniak K, Węgrzyn P, Krupa K. Dispensing errors the current situation in Poland and in the world.Farm Pol, 2014,70(1)3-14.

2. Cipolle RJ, Strand LW, Morley PC.: Pharmaceutical Care practice. The patient-centered approach to medication management. McGraw-Hill, 2012.

 

Opieka farmaceutyczna w opinii absolwentów Wydziału Farmaceutycznego Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego
Damian Świeczkowski ¹, Danuta Siluk ²
1 Studenckie Koło Naukowe przy Katedrze i Zakładzie Biofarmacji i Farmakodynamiki
2 Katedra i Zakład Biofarmacji i Farmakodynamiki

Cel. Celem projektu było zebranie opinii tegorocznych absolwentów kierunku farmacji Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego na temat sprawowania opieki farmaceutycznej w aptekach województwa pomorskiego. O wypełnienie ankiety poproszeni zostali studenci po ukończeniu sześciomiesięcznej praktyki zawodowej.

Metodyka. Ankieta składała się z 14 pytań zamkniętych, w większości z nich ankietowani wskazywali jedną wybraną przez siebie odpowiedź. W przypadku 2 pytań zastosowano skalę w postaci gradacji od 1 do 3. W dwóch pytaniach badani mogli wskazać więcej niż 1 odpowiedź, zdecydowano się również na możliwość autorskiej odpowiedzi.

Wyniki. Ankietę wypełniło 109 tegorocznych absolwentów. Niemal 60% ankietowanych uważa, że w aptece, w której odbywali praktykę zawodową nie była realizowana opieka farmaceutyczna. Badani najczęściej wskazywali, że podstawową usługą farmaceutyczną realizowaną przez farmaceutów była informacja udzielona pacjentowi na temat podstawowych zasad stosowania preparatów leczniczych, np. sposobu dawkowania. Około 75% ankietowanych wskazało na znaczne zainteresowanie pacjentów opieką farmaceutyczną. Taka sama grupa respondentów wskazała na brak zainteresowania powyższą tematyką przez praktykujących lekarzy. Badani za najbardziej przydatne w prowadzeniu opieki farmaceutycznej wskazali następujące przedmioty: farmakologię, farmakoterapię z informacją o leku oraz technologię postaci leku. Ponad 90% respondentów wykazało również potrzebę wprowadzenia do programu kształcenia przedmiotu opieka farmaceutyczna. Za największe przeszkody w skutecznym wprowadzaniu opieki farmaceutycznej uznano brak wiedzy w zakresie zaawansowanej farmakologii, farmakoterapii oraz interakcji lekowych (blisko 80% ankietowanych), brak wiedzy medycznej (blisko 60% odpowiedzi) oraz brak umiejętności komunikacji z pacjentem (około 30% odpowiedzi). Niemal połowa absolwentów jest zainteresowana podjęciem dalszego kształcenia w ramach specjalizacji.

Wnioski. W opinii absolwentów:

1) opieka farmaceutyczna nie jest realizowana w większości pomorskich aptek,

2) pacjenci są zainteresowani taką formą współpracy z farmaceutami,

3) lekarze nie są zaangażowani w popularyzację idei opieki farmaceutycznej,

4) przedmioty najbardziej przydatne w prowadzeniu opieki farmaceutycznej to: farmakologia, farmakoterapia z informacją o leku oraz technologia postaci leku,

5) istnieją liczne przeszkody w skutecznym prowadzeniu opieki farmaceutycznej w Polsce.

 

Opieka farmaceutyczna w geriatrii – projekt „Zapytaj farmaceutę”
Katarzyna Kondraciuk ¹, Mateusz Maciejczyk ¹, Anna Sójka ¹, Arkadiusz Surażyński ^1,2
1 Sekcja Studencka Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego Młoda Farmacja Oddział w Białymstoku, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku
2 Zakład Chemii Leków, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku

Opieka farmaceutyczna to zespół działań prowadzonych przez farmaceutów, mających na celu racjonalizację i zwiększenie bezpieczeństwa zindywidualizowanej farmakoterapii. Idea ta koncentruje się na wzajemnej współpracy między farmaceutą i pacjentem, a także pozostałymi członkami zespołu terapeutycznego.

Świadczenie usług farmaceutycznych, a w szczególności opieki farmaceutycznej, skierowane jest najczęściej do osób starszych. Z uwagi na powszechnie spotykane zjawisko polipragmazji oraz związane z tym zwiększone ryzyko występowania licznych działań niepożądanych, jak również interakcji lekowych, opieka farmaceutyczna w geriatrii stanowi szczególne wyzwanie dla współczesnego farmaceuty. Projekty edukacyjne oraz akcje prozdrowotne przybliżające problematykę najczęstszych chorób cywilizacyjnych mogą bezpośrednio oraz pośrednio przyczyniać się do zwiększenia efektywności i bezpieczeństwa farmakoterapii.

„Zapytaj farmaceutę…” to nazwa cyklu wykładów przygotowanych przez Sekcję Studencką Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego Młoda Farmacja Białystok dla słuchaczy Uniwersytetu Trzeciego Wieku w Białymstoku. W ramach projektu odbyło się sześć spotkań prowadzonych przez pracowników naukowych Wydziału Farmaceutycznego z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku, podczas których przedstawiono ważne problemy z zakresu opieki farmaceutycznej nad pacjentem geriatrycznym. Wykłady o tematyce popularnonaukowej przybliżały zagadnienia związane z osteoporozą, cukrzycą, nadciśnieniem tętniczym, wybranymi chorobami dermatologicznymi, homeopatią oraz interakcjami leków roślinnych. Ponadto, uczestnicy projektu mieli możliwość wykonania bezpłatnych badań diagnostycznych, takich jak pomiar glikemii, czy ciśnienia tętniczego krwi. Przygotowano również ulotki edukacyjne na temat profilaktyki i farmakoterapii wybranych chorób cywilizacyjnych.

 

Mateusz Maciejczyk ¹, Małgorzata Knaś ², Anna Zalewska ¹
Przydatność pedobarometrycznej oceny biomechaniki stóp w profilaktyce zespołu stopy cukrzycowej (ZSC)
1 Uniwersytet Medyczny w Białymstoku, Wydział Lekarski z Oddziałem Stomatologii i Oddziałem Nauczania w Języku Angielskim, Zakład Stomatologii Zachowawczej
2 Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Prof. Edwarda Szczepanika w Suwałkach, Instytut Ochrony Zdrowia

Cukrzyca (DM – diabetes mellitus) jest przewlekłą chorobą ogólnoustrojową wynikającą z zaburzeń wydzielania i/lub działania insuliny. Charakteryzuje się podwyższonym stężeniem glukozy we krwi, zaburzonym metabolizmem białek i lipidów oraz zwiększonym ryzykiem występowania powikłań naczyniowych.

Przewlekła hiperglikemia w sposób bezpośredni, ale również pośrednio (poprzez nieenzymatyczną glikację białek, stres oksydacyjny, zwiększoną ekspresję metaloproteinaz macierzy międzykomórkowej) wpływa na nasilenie procesów zapalnych oraz może prowadzić do licznych powikłań cukrzycowych w zakresie neuropatii, jak również mikro- i makroangiopatii. Na szczególną uwagę zasługują owrzodzenia stóp w zespole stopy cukrzycowej (ZSC).

Właściwa edukacja pacjentów, obok regularnej kontroli metabolicznej cukrzycy oraz leczenia chorób współistniejących, stanowi bardzo ważnym element w leczeniu i zapobieganiu ZSC. Przydatna może okazać się również pedobarometryczna ocena biomechaniki stóp (dynamiki i statyki), która pozwala ponadto na rozpoznawanie występujących wad strukturalnych (na przykład płaskostopia czy szpotawości palców). Do badań tych możemy zaliczyć między innymi: ocenę czucia bólu, dotyku i wibracji, ocenę odruchów skokowych, obecność uszkodzeń naskórka czy pomiar długości i szerokości stopy.

Wykonywanie okresowych badań biomechanicznych stóp może okazać się pomocne we wczesnym rozpoznawaniu zespołu stopy cukrzycowej oraz stanowić jeden z elementów w monitorowaniu progresji choroby

 

Karolina Kilińska ¹, Magdalena Cerbin-Koczorowska ², Arleta Matschay ²
Występowanie potencjalnych interakcji doustnej antykoncepcji hormonalnej ze składnikami suplementów diety u pacjentek – badanie pilotażowe
1 Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu, Wydział Farmaceutyczny, Studenckie Koło Naukowe Opieki Farmaceutycznej, Pracownia Farmacji Praktycznej, Katedra i Zakład Technologii Postaci Leku
2 Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu, Wydział Farmaceutyczny, Pracownia Farmacji Praktycznej, Katedra i Zakład Technologii Postaci Leku

Wstęp. Skuteczność doustnej antykoncepcji hormonalnej (DAH) może zostać obniżona poprzez występowanie interakcji z innymi środkami leczniczymi [1]. Celem przeprowadzonej analizy było wykrycie i scharakteryzowanie potencjalnych interakcji DAH ze składnikami suplementów diety.

Metodologia. Badanie pilotażowe przeprowadzono w okresie marzec-maj 2013, z wykorzystaniem ankiety (umożliwiającej scharakteryzowanie grupy badanej oraz specyfiki prowadzonej farmakoterapii) i formularza lekowego (służącego stworzeniu listy preparatów, stosowanych przez pacjentki równolegle z DAH) upowszechnionych drogą elektroniczną.

Wyniki. Ankietę wypełniły 74 pacjentki. Czterdzieści dziewięć z nich (66.22%) przyjmowało DAH celem uzyskania efektu antykoncepcyjnego i zostało zakwalifikowanych do dalszego etapu badań. Formularz lekowy został wypełniony przynajmniej raz przez 15 pacjentek (30.61%). Przez cały czas trwania badania pilotażowego zebrano 27 wypełnionych formularzy lekowych. Spośród 44 wykrytych potencjalnych interakcji międzylekowych, 18 (40.91%) wiązało się z jednoczesnym przyjmowaniem DAH oraz suplementów diety.

W 7 przypadkach (38.89%), przyjmowanie suplementu diety mogło przyczynić się do obniżenia skuteczności DAH, przy najwyższym udziale surowców roślinnych o działaniu przeczyszczającym (5; 71.43%).

Wnioski. Metodologia zastosowana w badaniu pozwoliła wykryć potencjalne interakcje pomiędzy stosowanymi suplementami diety a DAH, mogące obniżyć skuteczność antykoncepcji hormonalnej. Regularne przeprowadzanie analiz lekowych może przyczynić się do zidentyfikowania potencjalnych interakcji i ułatwić zapobieganie ich skutkom.

Badanie finansowane ze środków przyznanych w ramach Studenckich Badań Naukowych przez Uniwersytet Medyczny w Poznaniu (numer grantu 502-05-03314429-50740).

[1] Speroff L, Fritz MA. Kliniczna endokrynologia ginekologiczna i niepłodność. Wyd.1. MediPage, Warszawa 2007; 1059-60.

 

Monika Muśko ¹, Magdalena Wróblewska ², Mateusz Maciejczyk ³, Katarzyna Kondraciuk ³, Katarzyna Winnicka ²
Rola farmaceuty w edukacji pacjentów z cukrzycą
1 Uniwersytet Medyczny w Białymstoku, Wydział Farmaceutyczny, Zakład Farmacji Klinicznej
2 Uniwersytet Medyczny w Białymstoku, Wydział Farmaceutyczny, Zakład Farmacji Stosowanej
3 Uniwersytet Medyczny w Białymstoku, Wydział Farmaceutyczny, Sekcja Studencka Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego Młoda Farmacja, Oddział w Białymstoku

Świadczenie usług przez farmaceutów powinno obejmować prowadzenie opieki farmaceutycznej oraz edukację pacjentów i ich rodzin. Jedną z podstawowych grup predysponowanych do objęcia tym procesem są chorzy na cukrzycę. Cukrzyca to przewlekła choroba metaboliczna określana często jako epidemia XXI wieku. Liczba osób z cukrzycą systematycznie wzrasta i wynosi obecnie ok. 2,67 mln chorych w Polsce i 382 mln na świecie [l]. Dane te jednak mogą być niedoszacowane, gdyż wiele ludzi nie wie o istnieniu choroby lub bagatelizuje jej pierwsze objawy.

Podstawowym elementem opieki farmaceutycznej jest edukacja pacjenta jako integralna część osiągania optymalnych celów terapeutycznych. Program edukacji powinien obejmować naukę technik samodzielnej, systematycznej obserwacji (self-monitoring) poprzez pomiar stężenia glukozy we krwi włośniczkowej, ciśnienia tętniczego krwi, czy kontroli masy ciała. Prawidłowe i systematyczne monitorowanie glikemii zapobiega występowaniu epizodów ostrych hipo- i hiperglikemii oraz szeregu powikłań przewlekłych.

Celem pracy było przygotowanie materiałów edukacyjnych dotyczących cukrzycy, profilaktyki, alternatywy leczenia farmakologicznego, a także prawidłowego prowadzenia samokontroli i insulinoterapii. Jednym ze sposobów efektywnej edukacji pacjenta może być opracowanie ulotek informacyjnych. Jest to prosty sposób na dostarczenie niezbędnej wiedzy, która może przyczynić się do poprawy skuteczności prowadzonej farmakoterapii oraz zredukować ryzyko powikłań. Przekazywanie podstawowych wiadomości w formie krótkich i zrozumiałych informacji zwiększa umiejętność pacjenta radzenia sobie z cukrzycą oraz rozwiązywania problemów z nią związanych, a tym samym może być cennym uzupełnieniem wiedzy uzyskanej od lekarza. Aktywne zaangażowanie pacjenta w proces leczenia i jego monitorowania zapewnia skuteczniejsze osiągnięcie założonych celów terapeutycznych.

[1] International Diabetes Federation. http://www.diabetesatlas.com, stan z 22.03.2014.

 

Anna Gołda ¹, Effiom Uman-Ntuk ², Ernest Szubert ², Mirella Banasik ², Monika Kawka ², Dominika Burcek ², Stefan Orczykowski ², Marta Kostyk ², Małgorzata Starzykowska ², Karolina Wojton ², Magdalena Kopera ², Agnieszka Sawicka ², Paulina Mańkowska ², Liliana Wiśniowska ²
Porada antynikotynowa w aptece – badanie z wykorzystaniem metodologii „tajemniczego pacjenta”
1. Zakład Farmacji Społecznej, Wydział Farmaceutyczny Collegium Medicum UJ
2. SKN Opieki Farmaceutycznej przy Zakładzie Farmacji Społecznej, Wydział Farmaceutyczny Collegium Medicum UJ

Wstęp: Dane literaturowe wskazują, że konsultacja z profesjonalistą dotycząca możliwości zerwania z nałogiem palenia papierosów wpływa na ograniczenie użycia tytoniu przez palaczy. W Polsce,spośród profesjonalistów działających w obszarze ochrony zdrowia, najłatwiej dostępni są farmaceuci, dlatego nie można pomijać ich roli w zakresie wspomagania pacjentów w walce z uzależnieniem od tytoniu.

Cel: Ocena jakości konsultacji farmaceutycznej dotyczącej wyjścia z nałogu palenia papierosów w aptekach ogólnodostępnych.

Metodyka:Badanie przeprowadzono w marcu 2014 roku wśród farmaceutów z aptek ogólnodostępnych w Krakowie.Zastosowano metodologię „tajemniczego pacjenta”. Przygotowano scenariusz odzwierciedlający sytuację komunikacyjną w aptece oraz skonstruowano kwestionariusz służący ocenie konsultacji.Przeszkolono monitorów (studenci Wydziału Farmaceutycznego UJCM; odgrywający tajemniczych pacjentów) z zakresu powadzenia rozmowy w aptece i sposobu wypełniania kwestionariusza po jej opuszczeniu. Wypełniany przez monitora kwestionariusz był anonimowy, nie gromadzono danych identyfikujących farmaceutów. Główną część kwestionariusza opracowano na podstawie testów wg. Fagerströma (badającego, czy pacjent jest farmakologicznie uzależniony)oraz Schneider (oceniającego motywację do rzucenia palenia) celem zbadania, czy przed poleceniem preparatu wspomagającego walkę z nałogiem farmaceuci analizują zasadność zastosowania go przez pacjenta. W kwestionariuszu oceniono również, czy dobierając preparat OTC farmaceuci dbają o bezpieczeństwo pacjenta (wykluczenie przeciwwskazań), a także sprawdzano wiedzę dotyczącą polecanego preparatu. Monitor zapisywał ostateczną poradę farmaceuty.

Wyniki: Analizowano 120 konsultacji farmaceutycznych. Na ich podstawie ustalano, że wstępnej identyfikacji pacjenta (poprzez pytania typu: kto potrzebuje pomocy/kto będzie stosował lek?) dokonało mniej niż 10% farmaceutów.W żadnej z aptek nie został przeprowadzony wywiad umożliwiający farmaceucie ocenę, czy u pacjenta istnieją wskazania do wdrożenia farmakologicznych metod wspomagających rzucenie palenia (90% farmaceutów zadało mniej niż 3 pytania podczas konsultacji). 80% farmaceutów zaleciło zastosowanie cytyzyny, pomimo informacji o wieku i zdiagnozowanych chorobach pacjenta.

Wnioski: Wyniki badania wskazują na konieczność edukacji farmaceutów z zakresu sposobu przeprowadzenia wywiadu z pacjentem chcącym zerwać z nałogiem palenia papierosów oraz metod leczenia uzależnienia od tytoniu.

 

Tomasz Rodacki ¹, Paweł Zagrodzki ^1,2, Agnieszka Wojtanowska-Krośniak ¹
Analiza znajomości zagadnień dopingu metabolicznego wśród farmaceutów
1 Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego, Wydział Farmaceutyczny, Zakład Bromatologii
2 Polska Akademia Nauk, Instytut Fizyki Jądrowej Im. H. Niewodniczańskiego, Zakład Fizykochemii Jądrowej

Problem stosowania środków dopingujących dotyczy sportowców profesjonalnych oraz amatorów. Wśród osób trenujących w siłowni użytkownicy tych substancji stanowią 3 do 31%. Kodeks Etyki Aptekarza RP z 2006 r. nakładał na farmaceutów obowiązek walki z patologią jaką jest doping. Deklaracja International Pharmaceutical Federation z 2005 r. obliguje izby aptekarskie oraz farmaceutów do przeciwdziałania dopingowi w sporcie. Wiedza dotycząca tego zjawiska wydaje się być istotna dla tych poczynań.

Celem pracy było zbadanie poziomu wiedzy oraz poglądów na temat dopingu wśród farmaceutów oraz ocena zapotrzebowania na zwiększanie wiedzy w tym zakresie.

Dla zrealizowania celu pracy przeprowadzono badania ankietowe, posługując się kwestionariuszem autorskim. W badaniach wzięło udział 170 farmaceutów. Średnia wieku wyniosła 41 lat.

Pytania dotyczyły wiedzy na temat środków zwiększających sprawność fizyczną oraz poglądów na tego rodzaju zjawisko. Poruszane były również zagadnienia przeciwdziałania dopingowi i możliwości udziału farmaceutów w tych poczynaniach. Uzyskane dane poddano analizie statystycznej.

Znaczny odsetek (91,8%) respondentów uważał, że farmaceuci powinni uczestniczyć w przeciwdziałaniu dopingowi, jednak zaledwie 6,47% badanych brało wcześniej udział w szkoleniu dotyczącym środków dopingujących. Dodatnią korelację stwierdzono dla pozytywnych odpowiedzi na pytania o dotychczasowy udział w szkoleniach, ich przydatności oraz uznanie stosowania dopingu farmakologicznego przez sportowców za zachowanie nieetyczne. Nieco mniej niż połowa ankietowanych (41,76%) miała kontakt z problemem dopingu. Stwierdzono dodatnią zależność pomiędzy brakiem kontaktu z dopingiem metabolicznym a brakiem spotkań z pacjentami cierpiącymi z powodu działań niepożądanych środków dopingujących. 31,76% farmaceutów uważało, że ich wiedza na temat dopingu jest zdecydowanie niewystarczająca, a 4,71% uznało znajomość tego tematu za dostateczną.

Farmaceuci podczas swojej pracy mają kontakt z problemem dopingu. Większość respondentów uważała, iż powinna brać udział w działalności antydopingowej. Pomimo, iż zaledwie co 20 ankietowany uznał swoją wiedzę w tym temacie za wystarczającą, niewielu z nich brało udział w dodatkowych szkoleniach w tym zakresie. Sytuacja taka może powodować ograniczenia w przystąpieniu farmaceutów do działalności antydopingowej.

 

Anna Gołda ¹, Aleksandra Uram ², Marcelina Chmiel ², Karolina Leśniczek ², Effiom Uman-Ntuk ², Agnieszka Skowron ¹
Ekspedycja pseudoefedryny w aptece ogólnodostępnej
1 Zakład Farmacji Społecznej, Wydział Farmaceutyczny Collegium Medicum UJ
2 SKN Opieki Farmaceutycznej przy Zakładzie Farmacji Społecznej, Wydział Farmaceutyczny Collegium Medicum UJ

Cel: Ocena konsultacji farmaceutycznej towarzyszącej ekspedycji silnie działającego leku OTC.

Metodyka: Badanie przeprowadzono w marcu 2012 roku wśród farmaceutów z aptek ogólnodostępnych. Zastosowano metodologię „tajemniczego pacjenta”. Przygotowano 2 scenariusze odzwierciedlające sytuacje komunikacyjne oraz skonstruowano kwestionariusz służący ocenie konsultacji. Przeszkolono monitorów (studenci UJCM; odgrywający tajemniczych pacjentów) z zakresu powadzenia rozmowy w aptece i sposobu wypełniania kwestionariusza po jej opuszczeniu. Wypełniany przez monitora kwestionariusz był anonimowy. Monitor wchodził do apteki prosząc o Sudafed tbl.® następnie oczekiwał reakcji farmaceuty – dalej postępował wg. zadanego scenariusza (1)dziecko 4-letnie; (2)70-letni mężczyzna z chorobą wieńcową i nadciśnieniem. Oceniano, czy konsultujący farmaceuci dbają o bezpieczeństwo pacjenta planującego zastosować silnie działający lek OTC (pseudoefedryna, 60mg) identyfikując pacjenta/wykluczające przeciwwskazania, pośrednio oceniano wiedzę dotyczącą ekspediowanego preparatu. Monitor zapisywał ostateczną poradę farmaceuty. W przypadku obydwu scenariuszy farmaceuta powinien odmówić wydania leku.

Wyniki: Analizowano łącznie 142 konsultacje. Ustalano, że wstępnej identyfikacji pacjenta (kto będzie stosował lek?) dokonało jedynie 17% farmaceutów.

Scenariusz 1: z 72 konsultujących farmaceutów 12 spontanicznie ustaliło, że lek jest dla dziecka i zapytało o jego wiek. Tylko 39 z 60 osób poinformowanych, że preparat jest dla dziecka, zapytało o jego wiek. 21 ekspediujących nie zadało żadnego pytania. Gdy monitor zapytał, czy na pewno może podać lek 4- latkowi – 16 wydających lek zaprzeczyło, a 5 wydało lek. Scenariusz 2: z 70 konsultujących 12 ustaliło, że lek jest kupowany dla innej osoby. Spośród nich wiek pacjenta został ustalony w 8 przypadkach. 45 ekspediujących lek dla „starszej osoby” nie doprecyzowało wieku pacjenta. Blisko 50% konsultujących nie zapytało o choroby/inne leki stosowane przez niego.

Wnioski: Konieczna jest edukacja farmaceutów z zakresu sposobu przeprowadzenia wywiadu oraz wprowadzenie standardowych procedur operacyjnych dla ekspedycji silnie działających leków OTC oraz standardów informowania o wydawanym preparacie. Niezbędne jest również zwiększenie świadomości farmaceutów w zakresie ich odpowiedzialności za bezpieczeństwo farmakoterapii pacjenta, któremu wydawany jest silnie działający lek OTC.

 

Patrycja Pelka, Agnieszka Skowron
Algorytm prowadzenia opieki farmaceutycznej u pacjentów cierpiących na chorobę refluksową przełyku
Uniwersytet Jagielloński, Wydział Farmaceutyczny, Zakład Farmacji Społecznej

Założenie: opieka farmaceutyczna prowadzona u pacjentów cierpiących na refluks wpływa pozytywnie na skuteczność i bezpieczeństwo prowadzonej pod kontrolą lekarza terapii, pogłębia wiedzę pacjentów na temat diety i postępowań zdrowotnych w tej chorobie, poprawiając w przyszłości ich jakość życia i zmniejszając koszty terapii.

Cel pracy: głównym celem badania jest opracowanie standardu prowadzenia opieki farmaceutycznej u pacjentów zażywających leki z grupy inhibitorów pompy protonowej i antagonistów receptora H2 w leczeniu choroby refluksowej.

Metodyka: projekt ma charakter badania interwencyjnego polegającego na przeprowadzeniu 3-4 indywidualnych spotkań farmaceuty z pacjentem, który wyrazi pisemną, zgodę na udział w programie.wizyty obejmują:

- zbadanie i monitorowanie: stanu wiedzy pacjenta na temat choroby refluksowej (autorski kwestionariusz), jakości życia (kwestionariusz SF-36 v.2) oraz odczuwania i nasilenia objawów choroby (kwestionariusz QOLRAD) oraz behawioralnych uwarunkowań dolegliwości związanych z chorobą refluksową (skala typu –a Framingham oraz skala kontroli emocji CECS),

- edukację pacjenta na temat farmakoterapii i niefarmakologicznych metod leczenia GERD oraz zakażenia H.pylori, zgodnie z ustalonym planem opieki,

- przegląd lekowy.

Wyniki: opracowanie algorytmu prowadzenia opieki farmaceutycznej u pacjentów ze zdiagnozowaną chorobą refluksową przełyku, którzy wykupują w aptece receptę na leki z grupy inhibitorów pompy protonowej i/lub antagonistów rec. H2. Schemat opisuje różne drogi postępowania farmaceuty w zależności od potrzeb i decyzji pacjenta. Poszczególne spotkania odbywają się na przestrzeni 5-8 tygodni.

Spodziewane efekty:

- podniesienie i zapewnienie jakości działań usług farmaceutycznych świadczonych dla chorych stosujących leki z grupy a02,

- ułatwienie farmaceutom wdrożenia usług z obszaru opieki farmaceutycznej,

- zapewnienie odpowiedniej jakości procesów decyzyjnych w obszarze usług farmaceutycznych.

 

Bożena Grimling ¹, Dorota Kida ¹, Elżbieta Sienkiewicz ², Janusz Pluta ¹
Ocena wypisywania oraz realizacji recept na hormonalne środki antykoncepcyjne
1 Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu, Wydział Farmacja, Katedra i Zakład Technologii Postaci Leku
2 Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu, Apteka Akademicka Fundacji Farmacji Dolnośląskiej

 

Wstęp. W społeczeństwach o dużym stopniu ucywilizowania, antykoncepcja hormonalna wysuwa się na czołową pozycję spośród wszystkich metod zapobiegania ciąży.Obecnie na rynku farmaceutycznym dostępne są postacie leków o różnym składzie chemicznym i odmiennym mechanizmie działania.

W zależności od składu chemicznego oraz mechanizmu działania leków wyróżnia się zasadnicze systemy: nieestrogenowe oraz estrogenowo–progesteronowe. W zależności od drogi podania oraz postaci leku wyróżnia się tabletki antykoncepcyjne,injekcje, plastry oraz krążki antykoncepcyjne.

Tabletki antykoncepcyjne dzielone są na preparaty 1-fazowe zawierające w swoim składzie substancje czynną zawierającą w stałych ilościach estrogen i progestagen oraz preparaty trójfazowe najbardziej przypominające fizjologiczne wahania hormonów.

Stosowanie tych leków jest rozpowszechnione wśród pacjentek, pomimo dobrze poznanych działań niepożądanych oraz istnienia bezpieczniejszych dla zdrowia metod alternatywnych.

Cel pracy. Celem badania była analiza jakościowa i ilościowa wybranych preparatów o różnym sposobie dawkowania oraz postaci leku ordynowanychna podstawie recept lekarskich.

Metoda. Dane do analizy zebrano na podstawie recept pełnopłatnych oraz refundowanych, realizowanych w 2013 roku (12 miesięcy),z trzech aptek, z terenu Wrocławia i z powiatu wrocławskiego.

Wyniki. Badanie wykazało, że lekarze przepisywali28 różnych preparatów hormonalnych z grupy 10.964 zrealizowanych recept. Największy udział procentowy 82,02% stanowiły preparaty doustne, pozostałe preparaty stanowiły 17,97%. W grupie pozostałych środków znajdowały się plastry transdermalne Evra (9,15%) oraz krążki antykoncepcyjne Nuva Ring (8,82%). Spośród tabletek doustnych największą grupę stanowił preparat Yasminelle (12,42%). W dalszej kolejności przepisywane były: Naraya (10,73%),Novynette/Mercilon (9,47%), Yasmin (7,70%), Yaz (6,29%), Midiana (4,17%), Sylvie 20 (3,98%), Regulon (2,25%), Marvelon (1,45%) i inne stosowane w doustnej antykoncepcji hormonalnej. W badaniu wykazano, że najwięcej recept na leki antykoncepcyjne, przepisano pacjentkom w grupie wiekowej 22-29 lat.

Podsumowując powyższą analizę można stwierdzić, że lekarze ordynują różne postacie środków antykoncepcyjnych, ze zdecydowaną przewagą preparatów doustnych. Należałoby tak liczną grupę pacjentek objąć rzetelną opieką edukacyjną (informacja o leku, styl życia, działania niepożądane) oraz zwrócić uwagę na możliwe interakcje tych preparatów w przypadku stosowania polipragmazji.

 

Magdalena Cerbin-Koczorowska ¹, Magdalena Waszyk-Nowaczyk ¹, Katarzyna Odor ¹, Michał Michalak ², Sylwia E. Piotrowska ³, Arleta Matschay ¹, Simon M ⁴, Majchrzycki M ⁵, Mazurek-Sitarz M ^6,7
Obszary o niższym stopniu zurbanizowania jako szansa na efektywne wdrożenie opieki farmaceutycznej w województwie wielkopolskim
1 Pracownia Farmacji Praktycznej, Katedra i Zakład Technologii Postaci Leku, Wydział Farmaceutyczny, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
2 Katedra i Zakład Informatyki i Statystyki, Wydział Lekarski II, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
3 Klinika Chirurgii Kręgosłupa, Ortopedii Onkologicznej i Traumatologii, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
4 Katedra i Zakład Patofizjologii, Wydział Lekarski II, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
5 Katedra Reumatologii i Rehabilitacji, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
6 Katedra Rehabilitacji, Fizjoterapii i Balneoterapii, Wydziału Pielęgniarstwa i Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Medyczny w Lublinie
7 Instytut Medycyny Wsi im. Witolda Chodźki w Lublinie

Wstęp: Utrudniony dostęp do podstawowej i specjalistycznej opieki zdrowotnej na terenach wiejskich wpływa na obniżenie jakości życia pacjentów. Szansą na poprawę stanu faktycznego są programy inwestycyjne gmin, które umożliwiają stworzenie na terenach małych miast swoistego zaplecza usług zdrowotnych dostarczanych do terenów wiejskich. Stanowi to potencjalną możliwość wdrożenia opieki farmaceutycznej (OF) wzorem licznych państw, gdzie została potwierdzona jej skuteczność.

Cel: Opracowano przekrojowe badanie ilościowe umożliwiające porównanie przychylności pacjentów względem wdrażania i finansowania OF na terenach o zróżnicowanym współczynniku urbanizacji.

Metodyka: Przekrojowe badanie ankietowe przeprowadzono wśród pacjentów aptek ogólnodostępnych miast zlokalizowanych na terenie trzech zróżnicowanych demograficznie podregionów Wielkopolski: poznańskiego (Poznań), kaliskiego (Ostrów Wielkopolski) i pilskiego (Chodzież). W analizie statystycznej wykorzystano test niezależności χ2 oraz Fishera-Freemana-Haltona, przyjmując za poziom istotności α=0.05.

Wyniki: Najbardziej przychylni wdrażaniu OF są mieszkańcy Poznania oraz Chodzieży (odpowiednio 86.21%, 79.35%; p=0.0027). Najwyższą gotowość do samodzielnego opłacania OF wyrazili mieszkańcy Poznania (41.89%), lecz jednorazowa konsultacja w ramach tej usługi ma dla nich istotnie niższą wartość (35.23% respondentów wskazało kwotę 3.00 PLN). Wśród mieszkańców Chodzieży i Ostrowa Wielkopolskiego większość ankietowanych jest gotowa uiścić opłatę w kwocie 6.00 PLN lub 15.00 PLN (odpowiednio 40.43% i 40.43% w Chodzieży oraz 33.78% i 40.54% w Ostrowie Wielkopolskim, p=0.0007). Ci sami pacjenci wskazują także, że czas trwania jednorazowej wizyty w ramach OF powinien sięgać nawet 15 minut, podczas gdy mieszkańcy Poznania za wystarczający uznali czas 5 minut (p=0.0114).

Wnioski: Postawy prezentowane przez pacjentów zamieszkujących podregiony o niższym stopniu urbanizacji (Ostrów Wielkopolski, Chodzież) dowodzą istnienia realnej szansy wdrożenia na tych obszarach nowej usługi zdrowotnej, jaką jest OF. Alternatywa ta może przyczynić się do zwiększenia dostępności usług medycznych i podniesienia jakości życia pacjentów na terenie małych miast, stanowiących blisko 80.00% ogółu miast Wielkopolski.

 

Effiom Adrian Uman-Ntuk ², Agnieszka Skowron ¹
Ocena postaw pacjentów w odniesieniu do usług farmaceutycznych oferowanych w aptekach ogólnodostępnych – porównanie międzynarodowe
1 Zakład Farmacji Społecznej, Wydział Farmaceutyczny, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
2 Studenckie Koło Naukowe Opieki Farmaceutycznej przy Zakładzie Farmacji Społecznej , Wydział Farmaceutyczny, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie

Na świecie obserwuje się rosnący trend samoleczenia wśród pacjentów. Zamiast udać się na konsultację do lekarza, często sami starają się dobrać preparaty, z których korzystają. Jako, że apteki nadal stanowią główne źródło zaopatrzenia w tego typu produkty, stawia to farmaceutów jako pierwsze osoby kontaktu w sprawach zdrowotnych. To badanie ma na celu zbadanie postaw pacjentów wobec farmaceutów w Turcji oraz w Polsce. Czy są oni postrzegani jedynie jako personel wydający leki, czy jako profesjonaliści z zakresu ochrony zdrowia, kompetentni to udzielenia rzeczowej i pomocnej porady.

Różnice między tymi dwoma państwami występują już na poziomie prawnym. W Turcji właścicielem apteki może zostać jedynie osoba z uniwersyteckim wykształceniem farmaceutycznym i to tylko po spełnieniu odpowiednich warunków. W Polsce sytuacja jest zgoła odwrotna, gdyż założyć aptekę może każdy, lecz zatrudniać musi magistrów farmacji. W Turcji pracę farmaceuty ułatwia obecny w całym kraju elektroniczny system ewidencji pacjentów oraz ich leczenia, wraz z receptami elektronicznymi.

W Turcji zankietowane zostało 145 osób. Wyniki sugerują, że choć farmaceuta nie jest pierwszą osobą kontaktową we wszystkich przypadkach, jest postrzegany jako ekspert w zakresie zastosowania i działania leków oraz aparatów, jak glukometr czy inhalator. Ponadto pacjenci są zdania, że choć farmaceuci spędzają większość czasu w ich aptekach, to nie angażują się zbytnio w obsługę pacjentów. Zwykle ograniczają się do przywitania oraz obsługi płatności. Mają idealne warunki do zaprezentowania się z pozycji eksperta od spraw zdrowotnych, zarówno dzięki zaufaniu pacjentów jak i uwarunkowaniom prawnym i technologicznym. Niestety nie wykorzystują tej możliwości stania się integralną częścią systemu ochrony zdrowia w tym kraju, ograniczając się do niezbędnego minimum.

Kwestionariusze z obszaru Polski są w trakcie analizy i ich wyniki zostaną przedstawione w trakcie prezentacji.

 

Lucyna Bułaś, Kazimiera Klementys, Dagmara Molenda
Potencjalne i aktualne problemy seniorów rozpoznane w przeprowadzonych badaniach
Zakład Farmacji Aptecznej Katedry Farmacji Stosowanej, Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej

Według aktualnych danych zawartych w literaturze, pacjenci po 65 roku życia stanowią 15% społeczeństwa i stosują 40% wszystkich preparatów leczniczych. Populacja geriatryczna nie tylko charakteryzuje się większą częstotliwość występowania chorób i dużą ilością przyjmowanych leków lecz również farmakokinetycznymi i farmakodynamicznymi różnicami w działaniu leków.

Cel pracy. W badaniach podjęto próbę dokonania :

• Oceny narażenia pacjentów w wieku geriatrycznym na zagrożenia płynące ze strony nieprawidłowego stosowania leków;
• Określenia prawdopodobieństwa wystąpienia interakcji oraz niebezpieczeństwa związanego ze źle prowadzoną farmakoterapią;
• Rozpoznanie potencjalnych i aktualnych problemów lekowych wpływających na niepowodzenie leczenia.

Materiały i metody. Założenia pracy zrealizowano poprzez przeprowadzenie wśród pacjentów i ich opiekunów autorskiej ankiety w której zawarto pytania pozwalające na charakterystykę grupy badanej oraz ocenę przestrzegania farmakoterapii, występujących problemów (wyłonienie błędów popełnianych przez seniorów prowadzących do interakcji oraz niekorzystnych działań niepożądanych).

Dodatkowo przeprowadzono na potrzeby pracy analizę 1755 recept zrealizowanych w pierwszym kwartale 2013 roku w jednej z aptek ogólnodostępnych wraz z obserwacją pracy farmaceuty i sposobu prowadzonego doradztwa farmaceutycznego szczególnie w odniesieniu do starszych osób .

Na potrzeby pracy dokonano analizy sposobu dawkowania i podawania leków w dwóch ośrodkach opieki nad pacjentem geriatrycznym.

Wyniki. Analiza danych uzyskanych ze 100 ankiet skierowanych do pacjentów lub ich opiekunów, ujawniła miedzy innymi, że 47% osób zostało poinformowanych przez farmaceutę o prawdopodobieństwie interakcji lekowych. Informacją którą uzyskują pacjenci lub ich opiekunowie w trakcie dyspensowania leków to najczęściej sposób stosowania leków, co potwierdziło 62% respondentów. Z pozyskanych danych wynika że 35% pacjentów nie informuje lekarza o stosowanych lekach. Wśród ankietowanych 32 % respondentów zaznaczyło że rezygnują z przepisanego leku.

Wnioski:

• Uzyskane wyniki jak również obserwacja własna nie potwierdziła prowadzenia opieki farmaceutycznej w aptece ogólnodostępnej jak również w domach opieki,
• farmaceuci powinni poszerzać swą wiedzę i pozyskiwać umiejętność analizowania farmakoterapii dla tej grupy pacjentów ponieważ pacjenci powyżej 65 roku życia stanowili 1/3 wszystkich osób zaopatrujących się w aptece,
• farmaceuci pomimo posiadanej wiedzy nadal są grupą zawodową nie wykorzystaną adekwatnie do posiadanych kwalifikacji zawodowych. W szpitalach, działach farmacji niezbędny jest czynny udział farmaceuty w szerokim zakresie doradztwa farmaceutycznego wpływając na przebieg farmakoterapii począwszy od konsultowania odpowiedniej dawki, poprzez dogodną dla danego pacjenta postać leku, aż po eliminację ewentualnych interakcji.

 

Anna Gołda ¹, Aleksandra Uram ², Agnieszka Skowron ¹
Legalne użytkowanie benzodiazepin w województwie podkarpackim
1 Zakład Farmacji Społecznej, Wydział Farmaceutyczny Collegium Medicum UJ
2 SKN Opieki Farmaceutycznej przy Zakładzie Farmacji Społecznej, Wydział Farmaceutyczny Collegium Medicum UJ

Wprowadzenie: Problematyka niewłaściwego użytkowania pochodnych benzodiazepiny, a zwłaszcza bezzasadnego przedłużania terapii nimi nie traci w Polsce na aktualności. Zalecenia dotyczące maksymalnego skrócenia czasu farmakoterapii z udziałem BZD przy jednoczesnym braku monitorowania spożycia leku przez pacjenta (pozyskującego recepty od różnych lekarzy i realizującego je w kilku aptekach) są niemożliwe do zrealizowania. Problem wydaje się pozostawać w Polsce niezbadany – brakuje danych dotyczących populacji legalnych użytkowników tej grupy leków.

Cel: Analiza zależności związanych z legalnym użytkowaniem leków nasennych i anksjolitycznych; pochodnych BZD i zolpidemu oraz scharakteryzowanie populacji użytkowników tych leków.

Metodyka: Przegląd recept w 2 aptekach ogólnodostępnych w województwie podkarpackim. Czas gromadzenia danych: marzec, kwiecień 2013 roku. Badacz wraz z kierownikiem apteki dokonywał przeglądu recept na nierefundowane leki z grupy IVP (pochodne BZD/zolpidem). Zakres gromadzenia danych obejmował: datę realizacji recepty, nazwę przepisanego leku, dawkowanie, przepisaną liczbę tabletek, pleć i wiek pacjenta, specjalizację lekarza ordynującego. Nie gromadzono danych osobowych, ani żadnych danych umożliwiających identyfikację pacjenta/lekarza/apteki.

Wyniki: Analizowano dane pochodzące z 9783 recept zrealizowanych od 01.2010-31.12.2012. Ponad połowa analizowanych recept przepisana została pacjentom powyżej 65 r.ż. 70% ogółu badanych recept wystawiono kobietom. BZD/leki-z najczęściej ordynowali lekarze POZ/rodzinni (ponad 65%); znacznie rzadziej psychiatrzy (22%) i lekarze innych specjalności (pozostali). Zaobserwowano, że udział recept wystawionych przez psychiatrów malał z wiekiem pacjenta (na korzyść recept ordynowanych przez lekarzy POZ). Wykazano, że już na etapie przepisania leku zostaje przekroczony maksymalny czas trwania terapii określony w ChPL (zwłaszcza dla estazolamu i lorazepamu). Najczęściej ordynowano preparaty alprazolamu (22% recept) i zolpidemu (19%). Spośród preparatów alprazolamu jedynie 6% stanowiły postaci o przedłużonym uwalnianiu.

Wnioski: Niezbędne jest stworzenie centralnego systemu umożliwiającego monitorowanie czasu trwania i zasadności farmakoterapii lekami poch. BZD/lekami-z. Równocześnie konieczne jest wdrożenie działań edukacyjnych z zakresu bezpieczeństwa stosowania tej grupy preparatów kierowanych do lekarzy (zwłaszcza POZ), farmaceutów oraz pacjentów zagrożonych niewłaściwym użyciem leku (w szczególności kobiet powyżej 45 rż).

Projekt został sfinansowany ze środków Narodowego Centrum Nauki przyznanych na podstawie decyzji numer DEC-2011/03/D/NZ7/05099.

 

Agnieszka Jeżewska, Joanna Kieller
Wizerunek farmaceuty w mediach
Warszawski Uniwersytet Medyczny, Wydział Farmaceutyczny, Zakład farmacji klinicznej i opieki farmaceutycznej

Wizerunek danej grupy zawodowej może wpływać na to, jak postrzegana jest ona w społeczeństwie. Ma to szczególne znaczenie w grupie zawodów medycznych, ponieważ ich wizerunek może przekładać się na zaufanie pacjentów. Spośród zawodów medycznych największym zaufaniem społecznym obdarzani są lekarze. Farmaceutów natomiast nie postrzega się jako specjalistów w dziedzinie ochrony zdrowia. Może być to skutkiem aktualnego wizerunku tej grupy zawodowej. Definiowany jest on zarówno przez samych farmaceutów, jak i przez media. Współczesne środki przekazu i kreowany przez nie wizerunek mogą zarówno pozytywnie, jak i negatywnie wpłynąć na sposób postrzegania farmaceutów. Odpowiednie ich wykorzystanie mogłoby stworzyć szansę na pełne wykorzystanie potencjału tej grupy zawodowej.

Praca współczesnego farmaceuty zbyt często postrzegana jest bowiem w aspekcie biznesowym, podkreśla merkantylny charakter tej profesji i stawia farmaceutę w roli biernego wykonawcy zaleceń lekarza. Tymczasem rolą aptekarza jest zarówno merytoryczna weryfikacja poprawności recepty przepisanej przez lekarza, jak i prowadzenie opieki farmaceutycznej. Jej podstawę stanowi przymierze terapeutyczne, czyli profesjonalna relacja między farmaceutą a pacjentem.

Funkcjonowanie przymierza terapeutycznego i założeń opieki farmaceutycznej stanie się możliwe jednak tylko wówczas, gdy farmaceuci będą właściwie postrzegani. Powyższe cele wiążą się z koniecznością redefiniowania obecnego wizerunku farmaceuty.

Przeprowadzona w ramach badań analiza jakościowa artykułów prasowych z okresu styczeń- czerwiec 2012 roku pozwoliła ocenić obecny wizerunek farmaceuty. Jej wyniki sugerują konieczność zmiany prezentowania zawodu farmaceuty w mediach i wskazują, jakie działania należy podjąć w tym celu.

 

Paulina Rumian, Wioletta Polak, Agnieszka Skowron
Zużycie zasobów opieki zdrowotnej i efekty prowadzenia opieki farmaceutycznej
Zakład Farmacji Społecznej, Wydział Farmaceutyczny, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum, Kraków

Cel: Ocena zużycia zasobów opieki zdrowotnej i efektów prowadzenia opieki farmaceutycznej w nadciśnieniu tętniczym i/lub w cukrzycy typu 2.

Metodyka: Badanie opiera się retrospektywnej analizie danych 101 pacjentów, zgromadzonych w ramach ogólnopolskiego programu naukowo-szkoleniowego FONTiC (Farmaceutyczna Opieka w Nadciśnieniu Tętniczym i Cukrzycy), prowadzonego przez Zakład Farmacji Społecznej UJ CM. Powyższe dane obejmowały okres od października 2009 roku do 31 grudnia 2013 roku. W analizie uwzględniano informacje o wizytach lekarskich, badaniach, pomiarach ciśnienia tętniczego i glikemii oraz ankiety jakości życia i plany opieki.

Wyniki: W dokumentacji zapisano informacje o 65 wizytach lekarskich i 296 badaniach. Pacjenci z nadciśnieniem tętniczym odbyli 29 wizyt, chorzy z cukrzycą typu 2 – 28 wizyt, a dla osób ze zdiagnozowanym zarówno nadciśnieniem jak i cukrzycą ilość wizyt była równa 28.

Liczba wykonywanych badań przedstawiała się w sposób następujący: chorzy na nadciśnienie – 143 badania, diabetycy – 17, pacjenci z nadciśnieniem i cukrzycą – 136 badań. Średnia ilość prawidłowych wyników pomiarów ciśnienia u pacjentów z nadciśnieniem wyniosła 50,5%, a u osób cierpiących na nadciśnienie i cukrzycę 46,2%. Odsetek prawidłowych pomiarów glikemii na czczo u pacjentów z cukrzycą wyniósł 50,0%, a glikemii poposiłkowej 85,2%. Dla 68 pacjentów zapisano ankietę jakości życia – u 11 pacjentów odnotowano poprawę wyników w sumarycznej skali fizycznej, u 8 uzyskano polepszenie wyników w sumarycznej skali psychicznej. Ogółem zapisano 138 planów opieki – dla chorych z nadciśnieniem 17 planów sformułowano prawidłowo, dla pacjentów z cukrzycą 2 plany były poprawne, a u osób z nadciśnieniem i cukrzycą zaledwie jeden plan terapeutyczny był prawidłowy.

Wnioski: Dokumentacja prowadzenia opieki jest niepełna – dla wielu pacjentów nie zapisano informacji o zasobach i planach opieki. Wyniki uzyskane z pomiarów ciśnienia tętniczego i glikemii na czczo wskazują że kontrola tych parametrów jest niezadowalająca. Plany opieki będące kluczowym obok problemów lekowych elementem opieki, w większości przypadków nie są sformułowane prawidłowo – być może dalsze szkolenia w tym zakresie zredukowałyby ten problem.